Abstract:
Το άρθρο αφορά ένα σύνολο κεραμικής από μια σωστική ανασκαφή του 1977, που εντόπισα στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μεμονωμένα όστρακα και μικρά τμήματα εγχώριων και εισηγμένων αγγείων που βρέθηκαν στον σύγχρονο οικισμό της Νέας Καλλικράτειας, στα όρια των Νομών Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής. Συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν από ένα οικόπεδο (αρ. 851), το οποίο βρίσκεται στο χώρο ανάμεσα στην προϊστορική τούμπα και στην εντελώς ισοπεδωμένη σήμερα «τράπεζα» του αρχαίου οικισμού που βρίσκεται στη θέση αυτή. Σώζονται σε αποσπασματική κατάσταση και χρονολογούνται από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού μέχρι και τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν παραδείγματα από σημαντικές ομάδες κεραμικής του β΄ μισού του 8ου αι. π.Χ. (από «ασημίζοντα» αγγεία και εμπορικούς αμφορείς του τύπου ΙΙ του Βορειοανατολικού Αιγαίου), καθώς και όστρακα από εισηγμένους αρχαϊκούς χιώτικους εμπορικούς αμφορείς, αρχαϊκές εγχώριες ωοκέλυφες κύλικες και άλλα. Συνολικά, τα όστρακα ανήκουν σε περισσότερα από 100 αγγεία.
Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της αρχαιομετρικής μελέτης που έγινε στο Χημείο του Α.Μ.Θ, όπου μεγάλος αριθμός οστράκων υποβλήθηκε σε ατομική στοιχειακή ανάλυση προκειμένου να ελεγχθεί εάν οι διακριτές ομάδες τοπικής κεραμικής που συγκροτήθηκαν με βάση τα αρχαιολογικά κριτήρια ανταποκρίνονται σε ανάλογα διακριτές ομάδες ως προς τη σύσταση του πηλού. Χρησιμοποιήθηκε συσκευή μ–XRF μοντέλο ARTAX της εταιρείας Bruker AXS Microanalysis GmbH. Τα φάσματα των ακτίνων Χ επεξεργάστηκαν με το πρόγραμμα Spectra 4.5. Βρέθηκε η στοιχειακή ανάλυση των δειγμάτων με χρήση πρότυπου υλικού (ως πρότυπο υλικό χρησιμοποιήθηκε το SO-3: Canada Centre for Mineral and Energy Technology). Στη συνέχεια έγινε σύγκριση των δειγμάτων βάση της σύστασης τους με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος STATISTICA 10.
Η ομαδοποίηση των δειγμάτων έδωσε ποικίλα συμπεράσματα, που επιβεβαιώνουν εν πολλοίς τις αρχαιολογικές παρατηρήσεις, καθώς όλα τα δείγματα ομαδοποιούνται αρκετά καλά στο σχετικό διάγραμμα. Το ενδιαφέρον είναι ότι η ασημίζουσα κεραμική ομαδοποιείται σε τρεις κυρίως Ομάδες, οι δύο από τις οποίες (Β1 και Β2) σχετίζονται σε κάποιον βαθμό μεταξύ τους ενώ η τρίτη (Ομάδα Α) εμφανίζει μεγάλη διαφοροποίηση από όλα τα άλλα δείγματα. Στην Ομάδα αυτή ανήκουν κυρίως τα ‘μη τυπικά’, όστρακα, που δεν φέρουν το συνηθισμένο ασημίζον ή χρυσίζον επίχρισμα αλλά ένα καστανό/καστανοκόκκινο ή ένα υπόλευκο επίχρισμα ή, ακόμη, είναι χωρίς επίχρισμα. Οι μελλοντικές έρευνες θα δείξουν εάν αυτή η διαφοροποίηση απαντά και σε άλλα παρόμοια σύνολα κεραμικής και εάν οφείλεται στον τόπο παραγωγής των αγγείων (διαφορετικά κεραμικά εργαστήρια) ή στη διαφορετική χρονολόγηση των αγγείων του ίδιου εργαστηρίου ή, τέλος, σε κάποια άλλη αιτία (λ.χ. διαφορετικά κοιτάσματα και μίγματα πηλού στο ίδιο κεραμικό εργαστήριο κατά την ίδια χρονική περίοδο).
Keywords:
αρχαία Μακεδονία, αρχαία ελληνική κεραμική, αρχαιομετρία, εργαστήρια κεραμικής
