Abstract:
“All master composers of Greek ecclesiastic music” is a particularly well-known catalogue, composed by Kyrillos Marmarinos, bishop of Tenos, during the period 1734/6-1770. It constitutes one of the oldest (and most accurate) collections of historical testimonies on all composers of Greek sacral music, i.e. those who have been the object of study by specialists of composition techniques of Byzantine Music. This catalogue, later included in the Theory of Byzantine Music, written by Chrysanthos from Madytos (1816), was finally published in the printed form of the same book in 1832. Most likely, this catalogue is the same as the one of “all the composers who flourished, at various times, in Greek ecclesiastic music”, which is also registered (fol. 140 ff.) in the codex Xeropotamou 318 (for example), assumably written by archdeacon Nikephoros Kantouniaris from Chios, at the beginning of the 19th century. In the present paper I examine the relationship between the three versions of the specific source mentioned above, while discussing in detail their historical, artistic and aesthetic significance. At the same time, I point out the added educational value that this catalogue could acquire, especially as an initial step towards a new History of Greek sacral music. I believe that such a book (based on composers’ names and thus the general history of the Byzantine Melopoeia), could form a new “instrumentum studiorum” for contemporary musicologists, which will reveal the conception and value of Greek sacral music, as well as the more detailed composition techniques and features of the so-called Byzantine Music.
Ὁ «κατάλογος τῶν ὅσοι κατὰ διαφόρους καιροὺς ἤκμασαν ἐπὶ τῇ μουσικῇ ταύτῃ, κατὰ ἀλφάβητον» μᾶς εἶναι γνωστὸς ἀπὸ ἕνα πενταμερὲς θεωρητικὸ ἐγχειρίδιο τοῦ Κυρίλλου ἐπισκόπου Τήνου τοῦ Μαρμαρηνοῦ (ὑπὸ τὸν τίτλο «Εἰσαγωγὴ μουσικῆς κατ’ ἐρωταπόκρισιν, εἰς ῥαοτέραν κατάληψιν τῶν μαθητιώντων»), τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ συγκεκριμένα τὸ τρίτο μέρος. Μόλις στὴ δεκαετία τοῦ ‘70 ἐπισημάνθηκε ὅτι τὸ συγκεκριμένο τμῆμα τῆς θεωρητικῆς συγγραφῆς τοῦ Κυρίλλου, ὁ κατάλογος δηλαδή, εἶναι ἡ βάση ἀντίστοιχου καταλόγου, παρεμβαλλόμενου (μὲ ἐπιπλέον σχόλια καὶ προσθῆκες) καὶ στὸ πολὺ γνωστὸ ἀντίστοιχο θεωρητικὸ ἔργο Χρυσάνθου τοῦ ἐκ Μαδύτων, τὸ Θεωρητικὸν Μέγα τῆς Μουσικῆς, ποὺ ἐκδόθηκε στὴν Τεργέστη τὸ 1832· τὸ γεγονὸς γνωστοποιήθηκε ἀπὸ σχετικὴ ἰδιόχειρη δήλωση τοῦ ἴδιου τοῦ Χρυσάνθου, καταχωρισμένη σὲ σωζόμενη χειρόγραφη ἐκδοχὴ τοῦ παραπάνω ἔντυπου Θεωρητικοῦ του (κώδικας ὑπ’ ἀριθμὸν 18 τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Σχολῆς Δημητσάνας, τοῦ ἔτους 1816), στὸ σημεῖο προφανῶς ὅπου ἐπίσης παρεμβάλλεται ὁ ἐν λόγῳ κατάλογος (μὲ ἀξιοσημείωτες, μάλιστα, διαφορὲς ὡς πρὸς τὴν ἔντυπη ἐκδοχή του). Ἀργότερα, τὸ ἐρευνητικὸ ἐνδιαφέρον στράφηκε καὶ πρὸς ἄλλο, τρίτο, ὁμοειδῆ κατάλογο, ποὺ μέχρι τότε ἀποδιδόταν στὸν Νικηφόρο Καντουνιάρη τὸν Χῖο· ὁ τελευταῖος κατάλογος μᾶς ἦταν ἤδη γνωστὸς ἀπὸ δύο χειρόγραφες πηγές, τὸν αὐτόγραφό του κώδικα Βατοπαιδίου 1427 καὶ τὸν ἐπίσης φερόμενο ὡς ἰδιόγραφό του κώδικα Ξηροποτάμου 318.
Στὸ παρὸν κείμενο ἐξετάζω τὴν ὑφιστάμενη σχέση ἀνάμεσα στὶς τρεῖς ἐκδοχὲς τῆς συγκεκριμένης ἱστορικῆς πηγῆς, ἐνῶ παράλληλα ἐπιχειρῶ καὶ ὁρισμένα πρωτογενῆ σχόλια σχετικὰ μὲ τὴν ἱστορική, καλλιτεχνικὴ καὶ αἰσθητικὴ σημασία της. Ταυτόχρονα, ἐπισημαίνω τὴν προοπτικὴ τοῦ ἐν λόγῳ καταλόγου ὡς ἐναύσματος γιὰ τὴ σύνταξη μιᾶς νέας Ἱστορίας τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς. Πιστεύω ὅτι παρόμοιο ἐγχειρίδιο ἱστορίας (βασισμένο στὰ ὀνόματα τῶν μελοποιῶν καὶ ὡς ἐκ τούτου στὴ γενικότερη ἱστορία τῆς βυζαντινῆς μελοποιίας), θὰ ἦταν δυνατὸν νὰ στοιχειοθετήσει ἕνα νέο “instrumentum studiorum”, πολλαπλῶς χρήσιμο γιὰ τοὺς σύγχρονους μουσικολόγους.
Conference title:
10th International Music Theory Conference; Vilnius, October 20-22, 2010; Principles of Music Composing: Sacred Music, Vilnius
Keywords:
Byzantine Music, Byzantine Musicology, Byzantine music (Music), Hellenic (Byzantine) Music and Musicology, History of Byzantine Music, βυζαντινή μουσική, Byzantine Church Music, βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική
