Ὁ
μελοποιημένος σὲ ἦχο πρῶτο πολυέλεος Δοῦλοι,
Κύριον Πέτρου τοῦ Μπερεκέτη εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον διαδεδομένα ὁμοειδῆ
ποιήματα τῆς συγκεκριμένης χρονικῆς περιόδου· ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ ιζ' ἕως τὴν πρώτη
εἰκοσαετία τοῦ ιθ' αἰῶνος ἀνθολογεῖται σὲ πολυπληθεῖς μουσικοὺς κώδικες, ἐνῶ
παράλληλα καταχωρίζεται σὲ ἀρκετὰ (περιέχοντα τὰ Ἅπαντα Πέτρου τοῦ Μπερεκέτη)
χειρόγραφα, ἀλλὰ καὶ ἀκόμη μεταγενέστερα σὲ ὁρισμένους κώδικες τῆς νέας μεθόδου
[βλ. ΧΑΛΔΑΙΑΚΗ, Ὁ πολυέλεος, σσ.
809-814]. Δομεῖται κατὰ δύο ἑνότητες,
ἐκ τῶν ὁποίων τὸ σύνολο τῶν στίχων
τοῦ πολυελέου περιλαμβάνεται στὴν πρώτη.
Τὸ μορφολογικὸ σχῆμα ποὺ τηρεῖται σὲ ὅλους τοὺς στίχους τῆς πρώτης ἑνότητας εἶναι τὸ ἁπλούστερο
δυνατό, δηλαδή· ψαλμικὸς στίχος + ἐφύμνιο. Ἀπὸ τὴν ἄποψη τῆς μελοποιίας πρέπει
νὰ τονισθοῦν δύο στοιχεῖα· τὸ πρῶτο εἶναι τὸ μέλος τοῦ ἐφυμνίου ἀλληλούια (τὸ
ὁποῖο παραμένει κοινὸ γιὰ ὅλους τοὺς στίχους) καὶ τὸ δεύτερο εἶναι ἡ μελικὴ
ἀνάπτυξη τῆς ληκτικῆς συλλαβῆς τῆς τελευταίας λέξης τοῦ ψαλμικοῦ στίχου (ἡ ὁποία
εἶναι σταθερὰ πανομοιότυπη ἀνὰ ζεύγη στίχων). Ἀκριβῶς δὲ βάσει τοῦ τρόπου κατὰ
τὸν ὁποῖο μελοποιεῖται ἡ ληκτικὴ συλλαβὴ τῆς τελευταίας λέξης κάθε ζεύγους
ψαλμικῶν στίχων σχηματίζονται στὴν παροῦσα ἑνότητα εἴκοσι ζεύγη στίχων, μεταξὺ
τῶν ὁποίων, πάντως, περισσότερες εἶναι οἱ μελικὲς ὁμοιότητες παρὰ οἱ
ἀντίστοιχες διαφορές. Στὴ δεύτερη
ἑνότητα καταχωρίζονται τὰ συνήθη (τριαδικὸ καὶ θεοτοκίο, ἀντίστοιχα)
μαθήματα, ὑπὸ τοὺς στίχους τῆς μικρῆς δοξολογίας. Τὸ μόνο κοινὸ μελικὸ στοιχεῖο
ποὺ ἐντοπίζεται ἐδῶ εἶναι τὸ παρακελευσματικὸ λέγε, τὸ ὁποῖο παρεμβάλλεται
μεταξὺ τῶν ἐπισημανθέντων δύο συστατικῶν (στίχοι μικρῆς δοξολογίας + ἐξωψαλμικὰ
κείμενα) τῆς παρούσας ἑνότητας. Ἀπὸ μορφολογικῆς ἄποψης πρέπει ἰδιαίτερα νὰ
ἐπισημανθεῖ ἡ δομὴ τοῦ τριαδικοῦ μαθήματος, καθὼς στὸ τέλος τοῦ σχετικοῦ
(τετράστιχου) ποιήματος ἐπιβάλλεται ἑνότητα ἀπὸ βραχὺ νενανισμὸ καὶ ἐκτενὲς
κράτημα, μετὰ τὴν ὁποία ἐπαναλαμβάνεται (παραλλαγμένος ὡς πρὸς τὸ δεύτερο
ἡμιστίχιό του) ὁ τελευταῖος στίχος. Στὸν παρόντα πολυέλεο ἀποτυπώνεται σαφῶς ἕνας
νεωτερισμός, καθὼς προτείνεται ἐδῶ μιὰ νέα σχετικὴ παράδοση ὅπου διασώζονται
ταυτόχρονα (σὲ συντομότερη καὶ ἁπλούστερη ἐκδοχὴ) στοιχεῖα καὶ τῆς ἀνάλογης παλαιᾶς.
Δύο εἶναι τὰ ἀξιοσημείωτα δεδομένα τῆς σύνθεσης· στοὺς ψαλμικοὺς στίχους: τὰ
ψήγματα τῆς παραδεδομένης μορφολογικῆς τακτικῆς [: ἡ πλέον λιτὴ μορφολογικὴ
δομή (ψαλμικὸς στίχος + ἐφύμνιο), κυρίως ὅμως τὸ κοινὸ μέλος τοῦ ἐφυμνίου καὶ ἡ
ἀνὰ ζεύγη μελικὴ ἀντιστοιχία (περιορισμένη ἐδῶ στὴ ληκτικὴ συλλαβὴ τῆς
τελευταίας λέξης τοῦ ψαλμικοῦ κειμένου)]· στὰ καταληκτικὰ δοξαστικὰ μαθήματα: ἡ
καινοφανὴς μορφολογία [: ἡ προσθήκη στὸ τριαδικὸ μάθημα ἑνότητας νενανισμοῦ καὶ
κρατήματος]. Πρόκειται γιὰ χαρακτηριστικὰ ποὺ γιὰ πρώτη φορὰ κωδικοποιοῦνται μὲ
σαφήνεια ἀπὸ τὸν Μπερεκέτη καὶ υἱοθετοῦνται στὴ συνέχεια ἀπὸ ὅλους (σχεδόν)
τοὺς μεταβυζαντινοὺς μελοποιούς.