Περίληψη:
Το κοινωνικό κεφάλαιο, πρωτεύων και απαραίτητος συντελεστής ανάπτυξης, αποτελεί σήμερα πηγή δυναμικής επιστημονικής έρευνας. Θεωρείται πυρηνική έννοια στην κοινωνιολογία, στην πολιτική επιστήμη, στην επιστήμη της συμπεριφοράς, στην οικονομία, στους τομείς της διοίκησης και της οικονομικής επιχειρηματικότητας αλλά αποτελεί σχετικά καινούργια έννοια στον αθλητισμό, στην αθλητική διοίκηση και ηγεσία. Η εργασία αυτή προβαίνει σε μία συστηματική ανασκόπηση των θεωρητικών προσεγγίσεων και εμπειρικών ερευνών περί κοινωνικού κεφαλαίου με στόχο την προσέγγιση της κοινωνικής περιοχής του αθλητισμού υπό την οπτική της ανάλυσης του κοινωνικού κεφαλαίου. Η διεθνής βιβλιογραφία στο θέμα Αθλητισμός ως Κοινωνικό Κεφάλαιο (Walseth 2008, Nicholson & Hoye 2008, Tonts 2005), μολονότι περιορισμένη, αναδεικνύει ότι όσο ισχυρότερο είναι το κοινωνικό κεφάλαιο που αποκτάται στο πεδίο του αθλητισμού τόσο διευκολύνεται-προωθείται η κοινωνική ενσωμάτωση. Με επίκεντρο τη θεωρητική προσέγγιση και τα τεκμηριωμένα στοιχεία του Robert Putnam (2000, 2004) - και ιδιαίτερα η διάκριση μεταξύ των δύο διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου: «γεφυροποιό-έμμεσο» και «περιοριστικό-αποκλειστικό» - πραγματευόμαστε την κοινωνική περιοχή του αθλητισμού. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις του Putnam - που διαφέρουν από εκείνες του Bourdieu (1983,1986) - έχουν δεχτεί έντονη κριτική (Adkins 2005, Misztal 2005, Morrow 2003, 2004, Etzioni 2001). Ωστόσο έχουν συμβάλλει δυναμικά στην έρευνα και αποτελούν χρήσιμο εργαλείο ανάλυσης, ειδικά στις έρευνες που εξετάζουν το κοινωνικό κεφάλαιο του αθλητισμού (Walseth 2008, et al). Εξερευνώντας τη συνάφεια του αθλητισμού και του κοινωνικού κεφαλαίου, διακρίνουμε ότι θεωρητικά και πρακτικά ο αθλητισμός είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ως «γεφυροποιό- έμμεσο» κοινωνικό κεφάλαιο που προωθεί κοινωνική ενσωμάτωση, αλληλεγγύη, ισότητα, κτλ., όπως δείχνει και η ανασκόπηση των δραστηριοτήτων μη-κυβερνητικών οργανώσεων, όπως οι PeaceFirst (Peace Games) και Sport in Society (SIS), που αγωνίζονται για την εισαγωγή μιας παιδαγωγικής ειρήνης (peace education) στη δημόσια εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, ο αθλητισμός μπορεί να προσεγγιστεί και ως κοινωνική περιοχή που αναπαράγει «περιοριστικό-αποκλειστικό» κοινωνικό κεφάλαιο ή ακόμα και σκοτεινό κοινωνικό κεφάλαιο, δεδομένου ότι η πολιτική του αθλητισμού δεν συντελεί πάντα στην πρόοδο - αν λάβουμε υπόψη την εμπορευματοποίηση, το ντόπινγκ, τη φυλετική βία στα γήπεδα, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των Ολυμπιακών έργων, την κραυγαλέα υποεκπροσώπηση των γυναικών στους αθλητικούς θεσμούς, την «αθλητική μετανάστευση», το «αθλητικό εργατικό δυναμικό», την αφαίρεση της εθνικής ταυτότητας του «παγκόσμιου αθλητή-μετανάστη» (Takahashi & Horne, 2006) και ειδικά την απώλεια αυτού του αθλητικού δυναμικού στη χώρα προέλευσης (social capital drain). Ο αθλητισμός-ανεκμετάλλευτη πηγή κοινωνικής ενέργειας—έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε μια μορφή «γεφυροποιού» κοινωνικού κεφαλαίου. Στη λογική αυτή, δεδομένου ότι ο αθλητισμός αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και πολιτιστικό θεσμό, προτείνεται ο επαναπροσδιορισμός των ηθικών του πλαισίων: διαμόρφωση εναλλακτικών προτάσεων, αθλητικών μοντέλων και προτύπων, επανενεργοποίηση των Ολυμπιακών αξιών.
Λέξεις-κλειδιά:
Κοινωνικό Κεφάλαιο, Φύλο, Γυναίκα, Αθλητισμός, Φυσική Αγωγή, Ολυμπιακές Αξίες, Πολυπολιτισμικότητα
Κύρια θεματική κατηγορία:
Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες
Στοιχεία έργου:
Καμπερίδου, Ειρήνη. (2011). Κοινωνικό Κεφάλαιο, Φύλο & Αθλητισμός (Social Capital, Gender & Sport). Εισήγηση στο Συμπόσιο "Αθλητισμός και Ανθρωπιστικές Σπουδές" του Θεωρητικού Πεδίου του Επιστημονικού Συνεδρίου "Έρευνα & Εφαρμογές στην Αθλητική Επιστήμη", 6-8 Μαίου 2011. Βιβλίο Πρακτικών σελ. 29-30. Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (www.tefaacongress.gr): ΤΕΦΑΑ (ΕΚΠΑ).
