Μονάδα:
Τμήμα Ιστορίας και ΑρχαιολογίαςΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2017-10-17
Συγγραφέας:
Μαυρουδής Κυριάκος
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μαρία Κωνσταντουδάκη, Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Νικόλαος Γκιολές, Ομότιμος Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Σοφία Καλοπίση - Βέρτη, Ομότιμη Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Πάλλης, Επίκουρος Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αθανάσιος Σέμογλου, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΑΠΘ
Μελίτα Εμμανουήλ, Καθηγήτρια Ιστορία της Τέχνης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ
Καλλιρόη Λινάρδου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης Βυζαντίου και Δυτικού Μεσαίωνα, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, ΑΣΚΤ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Η Κοίμηση της Θεοτόκου στην Μνημειακή Ζωγραφική της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας, των Βαλκανίων και της Κύπρου κατά την Μεσοβυζαντινή και Υστεροβυζαντινή Περίοδο
Γλώσσες διατριβής:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Η Κοίμηση της Θεοτόκου στην Μνημειακή Ζωγραφική της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας, των Βαλκανίων και της Κύπρου κατά την Μεσοβυζαντινή και Υστεροβυζαντινή Περίοδο
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας διατριβής αποτελεί η εικονογραφία της παράστασης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου κατά την μεσοβυζαντινή και υστεροβυζαντινή περίοδο στην Μικρά Ασία, την Βαλκανική Χερσόνησο και την Κύπρο. Η εορτή της Κοιμήσεως της Παναγίας καθιερώθηκε από τα τέλη του 6ου αιώνα ως η σημαντικότερη θεομητορική εορτή για την Αυτοκρατορία και παράλληλα υπήρξε αντικείμενο μεγάλου αριθμού αποκρύφων, αγιολογικών, ομιλητικών και υμνογραφικών κειμένων. Συνάμα η συνεχώς αυξανόμενη αντίληψη για την προστασία της Κωνσταντινούπολης από την Θεοτόκο, καθώς και η μεταφορά στην πρωτεύουσα τον 5ο αιώνα του θεομητορικού μαφορίου, του σημαντικότερου κειμηλίου του γεγονότος της Κοιμήσεως, υπήρξαν σημαντικοί παράγοντες στην ανάπτυξη της σχετικής εικονογραφίας.
Ως βασικός στόχος της παρούσας μελέτης είναι η όσο το δυνατόν αναλυτικότερη εξέταση της εικονογραφικής εξέλιξης του θέματος κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους (843 – 1204), περίοδο αποκρυστάλλωσης του εικονογραφικού πυρήνα της σύνθεσης, και κατά την παλαιολόγεια περίοδο (1204 – 1453), οπότε παρατηρείται ο μεγαλύτερος εικονογραφικός εμπλουτισμός, με σημαντικότερη προσθήκη την Μετάσταση της Θεοτόκου στο ανώτερο τμήμα της όλης σύνθεσης. Για τον σκοπό αυτό μελετάται ένας μεγάλος αριθμός τοιχογραφιών, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούνται ως συγκριτικό υλικό ελεφαντοστά, μικρογραφίες εικονογραφημένων χειρογράφων και φορητές εικόνες. Γίνεται προσπάθεια να καταδειχθεί η επίδραση των σχετικών με την Κοίμηση της Θεοτόκου κειμένων, τα οποία υπήρξαν βασική πηγή εικονογραφικής εμπνεύσεως, καθώς και σημαντικών ιστορικών δεδομένων.
Αναλυτική παρουσίαση γίνεται στις συνθέσεις Κοιμήσεως δύο σημαντικών καλλιτεχνικών προσωπικοτήτων του τέλους του 13ου και των πρώτων δύο δεκαετιών του 14ου αιώνα, των Μιχαήλ Αστραπά και Ευτυχίου, οι οποίοι χρησιμοποιούν ιδιαίτερα στοιχεία, στα μνημεία που εργάζονται.
Επίσης εξετάζεται ο εικονογραφικός κύκλος της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σε μνημεία των παλαιολόγειων χρόνων. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην θέση της Κοιμήσεως στο εικονογραφικό πρόγραμμα των ναών και στον ιδιαίτερο συμβολισμό, τον οποίο η θέση αυτή λαμβάνει.
Τέλος, επιχειρείται να αναδειχθεί η σύνδεση της παράστασης με την σύγχρονη βυζαντινή κοινωνία μέσῳ της επισήμανσης στοιχείων που αφορούν τα νεκρικά έθιμα της εποχής και την νεκρώσιμη ακολουθία, και τα οποία παρατηρούνται συχνά στην εικαστική απόδοση του θέματος.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
Θεοτόκος, Κοίμηση της Θεοτόκου, Μεσοβυζαντινή ζωγραφική, Υστεροβυζαντινή ζωγραφική, Μνημειακή τέχνη
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
1365
