Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μ. Αριανούτσου- Φαραγγιτάκη, Καθηγήτρια Τμήματος Βιολογίας ΕΚΠΑ (Επιβλέπουσα) , Π. Δημητρακόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Παν. Αιγαίου ,Αθ. Καλλιμάνης Επίκουρος Καθηγητής Παν. Πατρών
Περίληψη:
Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η διερεύνηση της ιστορικής
παρουσίας της φωτιάς σε δασικά οικοσυστήματα Pinus nigra J. F. Arnold (Μαύρης
πεύκης) του όρους Ταϋγέτου, καθώς και η παρακολούθηση των χωρικών προτύπων
μεταπυρικής αναγέννησης του είδους, ύστερα από τη μεγάλη σε ένταση και έκταση
πυρκαγιά του 2007.Για την ανασύσταση της ιστορίας της φωτιάς εφαρμόστηκε η
μέθοδος της δενδροχρονολόγησης και ειδικότερα η ανάλυση των σημαδιών φωτιάς.
Αναζητήθηκαν συστάδες με μεγάλης ηλικίας άτομα που έφεραν σημάδια φωτιάς,
κυρίως, εντός των καμένων εκτάσεων από την πυρκαγιά του 2007, αλλά και του
1998. Έγινε λήψη σφηνών από πεσμένους ή / και κομμένους κορμούς, ενώ για τα
όρθια, ζωντανά ή νεκρά δένδρα, λήφθηκαν σφήνες μικρότερου μεγέθους, κοντά στο
σημάδι της φωτιάς. Συνολικά, συλλέχθηκαν 67 δείγματα από 62 δένδρα. Στη
διάρκεια των τελευταίων 165 ετών, σημειώθηκαν 34 πυρκαγιές στο δάσος Pinus
nigra της περιοχής μελέτης, με το παλαιότερο περιστατικό να σημειώνεται το
1845. Από το σύνολο των πυρκαγιών, 11 περιστατικά σημάδεψαν σημαντικό αριθμό
δένδρων και μπορούν να θεωρηθούν μεγαλύτερης έκτασης πυρκαγιές, ενώ οι
υπόλοιπες αφορούσαν σε περιστατικά μάλλον τοπικού χαρακτήρα. Οι περισσότερες
πυρκαγιές σημειώθηκαν κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Το μεσοδιάστημα μεταξύ δύο
διαδοχικών πυρκαγιών σε επίπεδο συστάδας ήταν 4,9 χρόνια για το σύνολο των
πυρκαγιών και 16,2 για τις μεγαλύτερες πυρκαγιές, ενώ σε επίπεδο ατόμου το
αντίστοιχο διάστημα ήταν 29,5 χρόνια. Συμπερασματικά, η φωτιά φαίνεται να
αποτελεί μια φυσική διαταραχή στα οικοσυστήματα αυτά και πρέπει να λαμβάνεται
υπόψη στη διαχείρισή τους. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια σημειώνονται
πυρκαγιές μεγαλύτερης έντασης και έκτασης, γεγονός που μπορεί να οφείλεται τόσο
στην αλλαγή χρήσεων γης, όσο και στην κλιματική αλλαγή. Για την παρακολούθηση
των χωρικών προτύπων μεταπυρικής αναγέννησης της Pinus nigra μετά την επικόρυφη
πυρκαγιά του 2007 επιλέχθηκε ένα δίκτυο 18 θέσεων δειγματοληψίας. Η φυσική
μεταπυρική αναγέννηση της Μαύρης πεύκης ήταν υψηλότερη στις θέσεις κοντά στα
όρια των άκαυτων συστάδων ή νησίδων (0.406 άτομα/m2), σε σύγκριση με τις πλήρως
καμένες και απομονωμένες εκτάσεις (0.007 άτομα/m2), αν και μεταξύ των θέσεων
παρατηρήθηκε σημαντική ετερογένεια. Για τον προσδιορισμό των μεταβλητών που
έχουν τη μεγαλύτερη σημασία στην ερμηνεία της μεταπυρικής αναγέννησης της P.
nigra χρησιμοποιήθηκε η στατιστική ανάλυση με ενισχυμένα δένδρα παλινδρόμησης.
Ο σημαντικότερος παράγοντας που ουσιαστικά καθορίζει το ρυθμό αναγέννησης της
P. nigra είναι η απόσταση από την άκαυτη συστάδα, ενώ ο αριθμός των πυρκαγιών
και η παρουσία του είδους Pteridium acquilinum έχουν μέτρια επίδραση στην
αναγέννηση του είδους. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης επιβεβαιώνουν τη
σημασία διατήρησης συστάδων ανθεκτικών στη φωτιά, με μεγάλα δένδρα, τα οποία
και είναι περισσότερο πιθανό να επιβιώσουν ύστερα από μια έρπουσα πυρκαγιά και
τα οποία μπορούν επίσης να συνεισφέρουν στην επανεποίκιση των καμένων εκτάσεων
μέσω της διασποράς των σπερμάτων, ύστερα από περιστατικά επικόρυφων πυρκαγιών.
Λέξεις-κλειδιά:
Μαύρη πεύκη, Καθεστώς φωτιάς, Δενδροχρονολόγηση, Μεταπυρική αναγέννηση; , Πρότυπο διασποράς
