Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αθανάσιος Γκιμήσης Αναπλ. Καθηγητής ΕΚΠΑ (επιβλέπων), Κωνσταντίνα Γιαννακοπούλου Ερευνήτρια Α' ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Παναγιώτα Μουτεβελή-Μηνακάκη Αναπλ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι κυκλοδεξτρίνες (CDs), κυκλικοί ολιγοσακχαρίτες, οι οποίοι σχηματίζουν
υδατοδιαλυτά σύμπλοκα εγκλεισμού με ξενιζόμενα μόρια (G), έχουν τύχει πολλών
εφαρμογών ως έκδοχα φαρμάκων. Τα ολιγομερή CDs αποτελούν ελκυστικούς ξενιστές
(H) λόγω αυξημένης μοριακής αναγνώρισης και ισχύος σύνδεσης και ως εκ τούτου
έχουν μελετηθεί ως πιθανοί ανιχνευτές, καταλύτες, μιμητές ενζύμων, φωτοενεργά
συστήματα κ.λ.π. Σκοπός της διατριβής ήταν η σύνθεση νέων ολιγομερών CDs για
τον εγκλωβισμό και την μεταφορά φαρμάκων με κριτήρια: (i) την εύκολη σύνθεση,
σε υδατικά μέσα, ήπιες συνθήκες και καλές αποδόσεις, (ii) την παραλαβή
υδατοδιαλυτών ολιγομερών, με ελεύθερες τις κοιλότητες των CDs, (iii) την
επίτευξη πολλαπλών εγκλωβισμών με σταθερά σύνδεσης μεγαλύτερη ή ίση με αυτή της
βCD. Η καταλυόμενη από CuI αντίδραση κυκλοπροσθήκης [3+2] αζιδίου-αλκινίου
(CuAAC) σε DMSO/H2O χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή νέου υδατοδιαλυτού
τριμερούς με υψηλή απόδοση. Το τριμερές δεσμεύει τρία μόρια πρότυπου G ενώ
διαλυτοποιεί τη κιτρική ταμοξιφαίνη (TAM-C), συνταγογραφούμενο αντικαρκινικό,
και τον ενεργό μεταβολίτη της, Ν-απομεθυλιωμένη-ταμοξιφαίνη (NDTAM), αυξά
νοντας τη διαλυτότητά τους κατά >1 τάξη μεγέθους. Επι πλέον, εφαρμόσθηκε για
πρώτη φορά η βιο-ορθογώνιος σύνδεση Staudinger για την παρασκευή διμερών CDs
και αναπτύχθηκε ένας νέος διδραστικός συνδέτης για τη σύνθεση διμερούς σε ένα
στάδιο, σε υδατικό/οργανικό μέσο, σε ήπιες συνθήκες και με υψηλές αποδόσεις.
Τα διμερή μελετήθηκαν με φασματοσκοπία NMR και βρέθηκε ότι υιοθετούν μια δομή
αυτο-εγκλωβισμού σε υδατικά μέσα, η οποία αναδιπλώνεται ελαφρώς σε DMSO και
παρουσία κατάλληλου G αναδιπλώνεται τελείως, αφήνοντας τις κοιλότητες ελεύθερες
προς συμπλοκοποίηση με αδαμανταναμίνη, ενώ επετεύχθη και διαλυτοποίηση (0.3 mM)
της πρακτικώς αδιάλυτης NDTAM. Τα παραπάνω επιβεβαιώθηκαν με πειράματα
τιτλοδότησης και DOSY NMR. Η σύνδεση Staudinger θα μπορούσε να αποτελέσει
μέθοδο επιλογής για τη σύνθεση διμερών CDs. Επι πλέον, συντέθηκαν με μικρότερη
επιτυχία διμερή CDs μέσω αμιδικού δεσμού, τα οποία απαιτούσαν πιο έντονες
συνθήκες. Τέλος, παρασκευάσθηκαν παράγωγα SNO-βCD και χαρακτηρίστηκαν ως
διτροπικά συστήματα μεταφοράς φαρμάκων και απελευθέρωσης ΝΟ.
Λέξεις-κλειδιά:
Κυκλοδεξτρίνες, Ολιγομερή, Σύνδεση Staudinger, Κυκλοπροσθήκη [3+2], Σύμπλοκα εγκλεισμού
