Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αναπλ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Παρίσης Παυλάκης (Επιβλέπων), Καθηγητής ΕΚΠΑ Γεώργιος Θεοδώρου, Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ Μιχαήλ Δερμιτζάκης
Περίληψη:
Παρουσιάζεται ανασκόπηση των πλειστοκαινικών πανίδων πτηνών του ελλαδικού
χώρου. Η διατριβή εστιάζει στο παλαιοορνιθολογικό υλικό δύο σημαντικών
ελληνικών πλειστοκαινικών θέσεων: σπήλαιο Χαρκαδιό της Τήλου και σπηλαιοδολίνη
της Βραώνας στην Αττική. Οι στόχοι της μελέτης είναι η συστηματική ταξινόμηση
του υλικού, η ανασύσταση της ταφονομικής διαδικασίας και η παλαιοοικολογική
ανασύσταση των παλαιοορνιθοπανίδων.
Ανασκαφές στο σπήλαιο Χαρκαδιό μέχρι το 2001 είχαν ως αποτέλεσμα την ανεύρεση
τριακοσίων εβδομήντα πέντε σκελετικών στοιχείων απολιθωμένων πτηνών. Από το
παραπάνω υλικό προσδιορίστηκαν είκοσι τέσσερα διαφορετικά τάξα πτηνών.
Δεκαπέντε από αυτά προσδιορίστηκαν με ασφάλεια στο επίπεδο του είδους, τέσσερα
ως species confer, τρία στο επίπεδο του γένους, δύο στο επίπεδο της
οικογένειας, ενώ σε κάποια δείγματα ήταν εφικτός ο προσδιορισμός μόνο στο
επίπεδο της τάξης (Πίνακας 3.1). Ανασκαφές στη σπηλαιοδολίνη της Βραώνας
απέδωσαν τετρακόσια εβδομήντα τρία σκελετικά στοιχεία απολιθωμένων πτηνών.
Παρουσιάζεται η ανάλυση του παλαιοορνιθολογικού υλικού, βασισμένη στο σύνολο
των δειγμάτων. Προσδιορίστηκαν είκοσι πέντε διαφορετικά τάξα πτηνών, εκ των
οποίων εννέα νέα είδη πτηνών, ενώ δύο αναθεωρούνται στην παρούσα εργασία.
Δεκαοκτώ από αυτά προσδιορίστηκαν στο επίπεδο του είδους, πέντε ως species
confer, ένα στο επίπεδο του γένους, ενώ σε κάποια δείγματα ήταν εφικτός ο
προσδιορισμός μόνο στο επίπεδο της τάξης (Πίνακας 3.2).
Η ταφονομική μελέτη του παλαιοορνιθολογικού υλικού τόσο στο σπήλαιο Χαρκαδιό,
όσο και στη σπηλαιοδολίνη της Βραώνας, κατέδειξε την κύρια συνεισφορά αβιοτικών
παραγόντων συγκέντρωσης. Η συνεισφορά του ανθρώπου στη συγκέντρωση του υλικού
δεν τεκμηριώνεται με βάση τα διασωζόμενα σκελετικά στοιχεία πτηνών ή την
παρουσία πιο άμεσων ενδείξεων, όπως ίχνη καύσης και σημάδια κοπής στα οστά.
Η παλαιοοικολογική ανασύσταση των χερσαίων ενδιαιτημάτων της Τήλου βάσει των
παλαιοορνιθολογικών ευρημάτων, επιβεβαιώνει την επικράτηση διαφορετικών
συνθηκών από τις σημερινές, την περίοδο απόθεσης των απολιθωμάτων.
Προσδιορίστηκαν είδη πτηνών που σήμερα ζουν σε ψυχρές κλιματικές ζώνες της
Ευρασίας, πτηνών που είχαν ανάγκη μόνιμης παρουσίας γλυκού νερού, καθώς και
περιβάλλον ανοικτού δάσους, με περιοχές έντονης δασοκάλυψης από κωνοφόρα και
πλατύφυλλα δέντρα. Η μελέτη των οικολογικών χαρακτηριστικών της
παλαιοορνιθοπανίδας της σπηλαιοδολίνης της Βραώνας οδηγεί στο συμπέρασμα, πως
κατά την εποχή απόθεσης των δειγμάτων, επικρατούσαν ανοικτά περιβάλλοντα
(στέπα, ή λιβάδια με αραιούς θάμνους), ενώ υπήρχαν μικρές περιοχές με πιο
έντονη δασοκάλυψη και παρουσία έλους, ή δέλτα ποταμού.
Οι πλειστοκαινικές ορνιθοπανίδες του ελλαδικού χώρου χαρακτηρίζονται από μεγάλη
ποικιλομορφία ειδών, με διαφορετικές οικολογικές προσαρμογές. Οι
παλαιοορνιθοπανίδες περιλαμβάνουν είδη διαφορετικά από αυτά που απαντώνται
σήμερα στην Ελλάδα, αντικατοπτρίζοντας τις κλιματικές μεταβολές που
επιτελούνταν στη Νότια Ευρώπη κατά τη διάρκεια των παγετωδών περιόδων.
Λέξεις-κλειδιά:
Παλαιοντολογία, Πτηνά, Πλειστόκαινο, Παλαιοοικολογία, Ταφονομία
