Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αμφιλόχιος Παπαθωμάς, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Αθηνά Μπάζου, Λέκτωρ Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Ροζαλία Χατζηλάμπρου, Επίκουρη Καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Νικόλαος Γεωργατζόγλου, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Ελένη Καραμαλέγκου, Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Αικατερίνη Καρβούνη, Λέκτωρ Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Χρήστος Φάκας, Επίκουρος Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη των παπυρικών και των γραμμένων σε συναφείς φορείς γραφής (όστρακα ή ξύλινες πινακίδες) εγγράφων της πτολεμαϊκής, ρωμαϊκής και βυζαντινής Αιγύπτου, τα οποία παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το ιατρικό προσωπικό, την άσκηση της ιατρικής τέχνης, τους χώρους θεραπείας και νοσηλείας ασθενών και τον ιατρικό εξοπλισμό των γιατρών. Παραλλήλως αξιοποιούνται πληροφορίες από επιγραφές, νομικά κείμενα, λογοτεχνικά και ημιλογοτεχνικά ιατρικά παπυρικά αποσπάσματα και πραγματείες διάσημων γιατρών της αρχαιότητας, όπως του Ιπποκράτη, του Γαληνού, του Διοσκουρίδη, του Ορειβάσιου, του Σωρανού και του Κέλσου. Απώτερος σκοπός της μελέτης αυτής είναι τόσο η ανάδειξη των σχετικών με τα παραπάνω ζητήματα κειμένων, όσο και η συναγωγή συμπερασμάτων για την ύπαρξη ή την ανυπαρξία οργανωμένου συστήματος υγείας στη χώρα του Νείλου κατά τη μεταφαραωνική περίοδο.
Η εργασία χωρίζεται σε τρεις εκτενείς ενότητες, καθεμία από τις οποίες διαιρείται σε επιμέρους κεφάλαια. Η πρώτη ενότητα είναι αφιερωμένη στη μελέτη παπύρων και γραμμένων σε συναφείς φορείς γραφής κειμένων, τα οποία σχετίζονται με το ιατρικό προσωπικό. Συγκεκριμένα, μελετώνται κείμενα που αναφέρονται στην εγγραμματοσύνη των ἰατρῶν, στην απόκτηση της ιατρικής γνώσης μέσω της μαθητείας, στην άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος, δηλαδή στην παρασκευή και σύσταση φαρμακευτικών ουσιών και στην ύπαρξη γιατρών εξειδικευμένων στη θεραπεία συγκεκριμένων νοσημάτων. Επιπλέον, παπυρικά έγγραφα, όστρακα, πινακίδες και επιγραφές παρέχουν πληροφορίες για δραστηριοποίηση ἰατρῶν στο πλαίσιο του εγκατεστημένου στην Αίγυπτο ρωμαϊκού και βυζαντινού στρατού και για την ύπαρξη κληρικών ἰατρῶν στη βυζαντινή Αίγυπτο. Ξεχωριστό κεφάλαιο καταλαμβάνει η μελέτη παπυρικών εγγράφων που αναφέρονται στη δραστηριοποίηση των λεγόμενων δημοσίων ἰατρῶν στη μεταφαραωνική Αίγυπτο, ενώ η ενότητα ολοκληρώνεται με τον σχολιασμό παπύρων που κάνουν λόγο για το κοινωνικό και οικονομικό status των ιατρικών λειτουργών της ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου (κοινωνική ανέλιξη, ιατρικά σωματεία, φυλετικός προσδιορισμός, γυναίκες και δούλοι ἰατροί, αμοιβές, περιουσιακά στοιχεία, φορολόγηση).
Στη δεύτερη ενότητα γίνεται λόγος για τα θεραπευτήρια και τους χώρους νοσηλείας των ασθενών στην Αίγυπτο. Συγκεκριμένα, αναλύονται παπυρικά έγγραφα, όστρακα και επιγραφές που πληροφορούν για τη λειτουργία ιδιωτικών ἰατρείων και στρατιωτικών νοσοκομείων (valetudinaria) στη ρωμαϊκή Αίγυπτο, καθώς και εκκλησιαστικών, μοναστηριακών και ιδιωτικών ευαγών ιδρυμάτων στη βυζαντινή Αίγυπτο (νοσοκομείων, κελεφοκομείων, ξενώνων, ξενοδοχείων, γηροκομείων). Η ενότητα ολοκληρώνεται με την πραγμάτευση κειμένων που αναφέρονται σε χώρους φιλοξενίας και ανάπαυλας ταξιδιωτών στην Αίγυπτο (καπηλεῖα, ταβέρνας, στάβλα, ἀλλαγάς, μονάς, ὁσπίτια). Απώτερος στόχος της πραγμάτευσης αυτής είναι η αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με τη διοίκηση των ιδρυμάτων, τον αριθμό των αναξιοπαθούντων, τις κτηριακές εγκαταστάσεις, τα καθήκοντα των εργαζομένων και τη διαχείριση των οικονομικών τους.
Η τρίτη ενότητα είναι αφιερωμένη στη μελέτη παπυρικών εγγράφων που σχετίζονται με τη χρήση ιατρικών εργαλείων και λοιπού εξοπλισμού από ἰατρούς. Συγκεκριμένα, στα σχετικά έγγραφα μαρτυρείται χρήση μεταλλικών χειρουργικών εργαλείων (π.χ. σμιλῶν, σπαθίων, ξυραφίων), εργαλειοθηκών και άλλων αποθηκευτικών χώρων (π.χ. φαρμακοθηκῶν, πυργίσκων), δοχείων και λοιπών κοίλων σκευών (π.χ. κυαθίων, σικύων), αλλά και υφασμάτων (π.χ. ἐπιδέσμων, σπληνίων, ῥακῶν) και θεραπευτικών σπόγγων.
