Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Σχολή Επιστημών της Αγωγής, Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών
Περίληψη:
Στο πλαίσιο αναγνώρισης της αναγκαιότητας για μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο λειτουργική και πιο δημοκρατική, όπου η έμφαση δίνεται όλο και περισσότερο στην προώθηση των ίσων ευκαιριών για όλους όσοι εμπλέκονται στο εκπαιδευτικό σύστημα, έχει αναγνωριστεί ότι οι γονείς παιδιών με αναπηρία έχουν το δικαίωμα να θεωρούνται ισότιμοι συμμέτοχοι σε θέματα σχετικά με το παιδί τους. Οι γονείς διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο συμβάλλοντας στην συνολική ευημερία των παιδιών τους, και παρόλο που οι επαγγελματίες επιχειρούν να εργαστούν σε συνεργασία με τους γονείς, η συνεργατική αυτή σχέση απέχει πολύ από το να επιτευχθεί, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι γονείς παραμένουν «άφωνοι» ή φαινομενικά «μη προσεγγίσιμοι».
Η παρούσα ποιοτική έρευνα ερμηνευτικής προσέγγισης πραγματοποιήθηκε μέσω συνεντεύξεων και επιχειρεί να διερευνήσει τις απόψεις και τις εμπειρίες δέκα (10) γονέων παιδιών με αναπηρίες και δέκα (10) ειδικών επαγγελματιών αναφορικά με τον τρόπο που διαμορφώνονται οι συνεργατικές σχέσεις. Απώτερος σκοπός είναι η μελέτη των δεδομένων και η κατανόηση των συνθηκών, των παραγόντων και των πρακτικών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των σχέσεων, δεδομένου ότι η ποιότητα των σχέσεων συνεργασίας δρα ευεργετικά αναφορικά με την αποδοχή της αναπηρίας από τους γονείς, τη μελλοντική εκπαιδευτική και κοινωνική πορεία του παιδιού, την προώθηση της ενδυνάμωσης των γονέων και τον αυτοπροσδιορισμό των αναπήρων.
Με βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκαν τα ερευνητικά ερωτήματα που αφορούν στον τρόπο που νοηματοδοτούν γονείς και ειδικοί τη συνεργασία, στην αναγκαιότητά της και στις προσδοκίες των δύο πλευρών από τη μεταξύ τους συνεργασία, στους παράγοντες που επηρεάζουν τις συνεργατικές πρακτικές και πώς η ποιότητα της σχέσης τους επιδρά στην εκπαιδευτική και κοινωνική πορεία του παιδιού. Διερευνώνται, επίσης, οι ρόλοι των δυο συμμετεχόντων στη συνεργασία, ο τρόπος κατανόησης της αναπηρίας, οι προκλήσεις και τέλος, οι προοπτικές μια αποτελεσματικής συνεργασίας.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση ευρημάτων της προκείμενης έρευνας, μέσω της θεματικής ανάλυσης περιεχομένου, οι συμμετέχοντες δεν έχουν διαμορφώσει ένα εναργή ορισμό της έννοιας της συνεργασίας. Η συνεργασία δεν κατανοείται ως μια αμοιβαία διαδικασία συμμετοχής με προϋποθέσεις όπως: ισότητα, κατανομή εξουσίας και αρμοδιοτήτων μεταξύ των συνεργαζόμενων μερών. Επιπλέον, ο ρόλος της γονικής συμμετοχής στη συνεργασία δεν εκλαμβάνεται ισότιμος σε μια συνεταιριστική σχέση κατανομής γνώσης, ευθυνών και εξουσίας. Οι ειδικοί παρουσιάζονται να υιοθετούν το ρόλο του επαΐοντα, ενώ οι γονείς περιορίζονται σε ένα παθητικό ρόλο του εκτελεστή των συμβουλών των ειδικών με σκοπό την κάλυψη των αναγκών του παιδιού, χωρίς να έχουν το δικαίωμα διαπραγμάτευσης. Από τη μελέτη των εμπειριών των συμμετεχόντων αναδεικνύεται η προσέγγιση της αναπηρίας με βάση το ατομικό/ιατρικό μοντέλο, εμφορούμενη από μια ατομικότητα, ως προσωπική τραγωδία, ως ένα τυχαίο τραγικό γεγονός στη ζωή ενός άτυχου ατόμου, ως ένα προσωπικό πρόβλημα εστιασμένο στο άτομο και στην οικογένειά του. Η έμφαση στην αδυναμία του ατόμου και στην ανικανότητα εξηγεί τους λόγους που αναπτύσσονται συναισθήματα κατωτερότητας κι επομένως χαμηλές προσδοκίες ως προς την εκπαιδευτική και κοινωνική πορεία τους. Η συνειδητοποίηση της κεντρικής θέσης που κατέχουν τα θεσμικά, ιδεολογικά, δομικά και υλικά εμπόδια που προκαλούν την αναπηρία στην κοινωνία είναι θεμελιώδης για μια κοινωνική θεώρηση της αναπηρίας. Ο αποκλεισμός των γονέων από διαδικασίες λήψης αποφάσεων και διεκδίκησης παροχής υπηρεσιών έχει ως αποτέλεσμα να περιέρχονται σε μια θέση εξάρτησης αντί της διεκδίκησης της κοινωνικής τους χειραφέτησης. Ωστόσο, πιθανή θεωρείται η εκδοχή οι γονείς να αγνοούν τις δυνατότητες προάσπισης μιας ισότιμης συνεργατικής συμμετοχής και τις προοπτικές που αναδύονται. Στο πλαίσιο της συνεργασίας είναι ανάγκη να προωθηθεί μεθοδευμένη προπαγάνδα ενημέρωσης για τα δικαιώματά τους, στον τρόπο που τα ανάπηρα άτομα και οι οικογένειές τους διαχειρίζονται την αναπηρία, την ταυτότητά τους και τις κοινωνικο-πολιτισμικές τους σχέσεις, καθώς και τον τρόπο ζωής που διαμορφώνουν θεωρούμενοι ως ανάπηροι. Ο επαναπροσδιορισμός της αυτοπροβολής και αυτοδιάθεσής τους έχει στόχο να συμβάλλει στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοπραγμάτωσή τους.
Λέξεις-κλειδιά:
γονική-επαγγελματική συνεργασία/σχέσεις, μοντέλα γονικής-επαγγελματικής συνεργασίας, ίσες ευκαιρίες γονικής-επαγγελματικής συνεργασίας, μοντέλα εταιρικής σχέσης και πλαισίων συνεργασίας, εμπόδια γονικής-επαγγελματικής συνεργασίας
