Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Βασίλειος Λαμπρινουδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Παναγιώτα Πολυχρονάκου-Σγουρίτσα, Ομότιμη Καθηγήτρια Προιστορικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πλάτων Πετρίδης, Αναπλ. Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η παρουσίαση και διαχείριση του αρχαιολογικού και φυσικού πλούτου δύο περιοχών της Αττικής, της Βούλας και της Βουλιαγμένης. Η ταυτόχρονη εξέτασή τους οφείλεται, πέρα από την άμεση γεωγραφική γειτνίαση τους, στην κοινή ιστορική και αρχαιολογική πορεία τους, ιδιαίτερα στους κλασικούς χρόνους, κατά τους οποίους στις περιοχές αυτές χωροθετούνταν ο αρχαίος δήμος των Αιξωνίδων Αλών.
Στο Α΄ μέρος της εργασίας παρουσιάζονται η οικιστική εξέλιξη των σύγχρονων Δημοτικών Ενοτήτων, το ιδιαίτερο γεωμορφολογικό τους ανάγλυφο, οι αναφορές των αρχαίων συγγραφέων, οι πρώτες περιγραφές των περιηγητών για τα κατάλοιπα του παρελθόντος και η αποτύπωση της περιοχής από τον Κάουπερτ. Επίσης παρουσιάζονται οι κηρυγμένοι και μη αρχαιολογικοί χώροι. Ακολουθεί το κεφάλαιο της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, ανά ιστορική περίοδο, με αναφορές σε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και ευρήματα που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Οι αρχαιότητες που παρουσιάζονται έχουν αποκαλυφθεί κατά τη διάρκεια σωστικών ή συστηματικών ανασκαφών και η μέχρι τώρα μελέτη τους έχει συμβάλει στην κατανόηση του προϊστορικού και ιστορικού παρελθόντος της Αττικής. Αναλυτικότερα εντοπίζονται αδιάλειπτα ίχνη κατοίκησης και εν γένει ανθρώπινης δραστηριότητας που χρονολογούνται από την Τελική Νεολιθική Περίοδο έως και τους Βυζαντινούς Χρόνους. Υπερτερούν σε πυκνότητα τα κατάλοιπα των κλασικών χρόνων, με αποτέλεσμα να γνωρίζουμε με σαφήνεια τον τρόπο οργάνωσης του αρχαίου δήμου –τα όρια του οικισμού, τα ιερά, τους χώρους ταφής, το οδικό δίκτυο, τους εργαστηριακούς χώρους και το λιμάνι. Το σύνολο των αρχαιοτήτων που έχουν ανασκαφεί στην περιοχή, πέρα από το γεγονός ότι προέρχονται από διαφορετικές χρονολογικές περιόδους, αντιπροσωπεύουν και όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Βρίσκονται δε διάσπαρτες εντός Ζωνών Α΄ Απολύτου Προστασίας, σε δημοτικούς χώρους, σε ιδιοκτησίες, και μέχρι σήμερα δεν έχει καταρτιστεί ένα ενιαίο πρόγραμμα διαχείρισης, προβολής και αξιοποίησής τους. Κύριος στόχος είναι μέσα από τη μελέτη και την παρουσίαση των καταλοίπων να παρουσιαστεί η πολεοδομική εξέλιξη των περιοχών κατά την αρχαιότητα και να αναδειχτεί ο ρόλος τους στην ιστορική και αρχαιολογική πραγματικότητα της Αττικής. Για την ολοκληρωμένη και ορθή αρχαιολογική τεκμηρίωση, πέρα από τη βιβλιογραφική έρευνα, αντλούνται στοιχεία από το αρχείο της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων και αξιοποιούνται στοιχεία από τις πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες.
Στο Β΄ μέρος της εργασίας γίνεται αξιολόγηση των μνημείων και αναλύονται οι αδυναμίες, οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες που προκύπτουν από τη διαχείρισή τους (swot analysis), ενώ στο Γ΄ μέρος παρουσιάζεται συγκεκριμένη πρόταση διαχείρισης του αρχαιολογικού πλούτου των περιοχών μελέτης. Για τον σκοπό αυτό αναζητούνται λύσεις ενοποίησης και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων με κατάλληλες παρεμβάσεις στον οικιστικό ιστό, ενώ έμφαση δίνεται στο αξιόλογο και ενδιαφέρον φυσικό περιβάλλον των πόλεων. Επιπλέον, αξιοποιείται η χρήση της τεχνολογίας στις αναπαραστάσεις καταχωμένων αρχιτεκτονικών καταλοίπων, ευρημάτων, καθώς και στην οργάνωση ξεναγήσεων και διαμορφώσεων διαδρομών περιήγησης. Η κατάθεση των προτάσεων στρέφεται σε μια ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση των αρχαιοτήτων που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αποσαφηνίζουν και σηματοδοτούν την αρχαιολογική και ιστορική εικόνα των περιοχών.
Στόχος είναι η τελική πρόταση να βοηθήσει πρωτίστως στην αξιοποίηση και προστασία των μνημείων, να καταστεί χρήσιμη για το ειδικό επιστημονικό ή μη κοινό και να βρει εφαρμογή με τη σύμπραξη ιδιωτικών, δημοτικών και δημόσιων παραγόντων. Σε ένα δεύτερο επίπεδο είναι επιθυμητό να λειτουργήσει διδακτικά τονώνοντας το ενδιαφέρον των κατοίκων για την ιστορία του τόπου τους και να αξιοποιηθεί για τον προσανατολισμό των περιοχών σε νέους και εναλλακτικούς τρόπους ανάπτυξης.
Λέξεις-κλειδιά:
Βούλα, Βουλιαγμένη, αρχαιότητες, διαχείριση, ανάδειξη
