Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Χαράλαμπος Παμπούκης
Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Ελίνα Μουσταΐρα
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Χρυσαφώ Τσούκα
Περίληψη:
H εργασία έχει ως αντικείμενο την προστασία του ασθενούς μέρους και δη επί συμβάσεων ασφαλίσεως, όπως αυτή είναι δυνατόν και είναι αναγκαίο να παρασχεθεί μέσω του δικονομικού διεθνούς δικαίου. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κανονισμός 1215/2012 οι προκάτοχοί του και η Σύμβαση του Λουγκάνο εξετάζονται συναφώς και κατά κύριο λόγο.
Εν αρχή, εξετάζεται το κατά πόσον οι δικαιοδοτικές βάσεις «προστασίας του ασθενούς μέρους» σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις εν γένει χωρούν στην πραγματικότητα ως δικαιοδοτικές βάσεις ερειδόμενες επί του δικαιοδοτικού θεμελίου της αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Σε αυτήν την περίπτωση, συνάγεται ότι το δικαιοδοτικό αυτό θεμέλιο τίθεται σε εφαρμογή μόνο όταν το εκάστοτε ασθενές μέρος είναι αναγκαίο και πρόσφορο να προστατευτεί. Το ασθενές μέρος επί συμβάσεων ασφαλίσεων είναι αναγκαίο και πρόσφορο να προστατευτεί δικονομικώς μέσω της καθίδρυσης διεθνούς δικαιοδοσίας σε ένα ευνοϊκό προς αυτό forum, αναφορικά με υποθέσεις που το αφορούν διότι ειδάλλως θα ετίθετο αντιμέτωπο με μία ιδιότυπη αρνησιδικία εξ αιτίας της οικονομικής και νομικής ανισοσθένειάς του. Έτσι, το forum της κατοικίας του ασθενούς μέρους λαμβάνει ευθύς εξ αρχής τη σημαντικότερη θέση σε σχέση με την κατανομή της διεθνούς δικαιοδοσίας μεταξύ των κρατών-μελών (ή Κρατών αναφορικά με τη Σύμβαση του Λουγκάνο), ανεξάρτητα από τη δικονομική θέση του εν λόγω ασθενούς μέρους.
Εν συνεχεία, αποτιμώνται οι τεθειμένες δικαιοδοτικές βάσεις με το ενδιαφέρον να επικεντρώνεται στα επιμέρους δικαιοδοτικά θεμέλια και τη σύμπλεξη αυτών. Έτσι, αφ' ενός το κυρίαρχο δικαιοδοτικό θεμέλιο της αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη συμπλέκεται με αυτό της δικονομικής εγγύτητας. Αφ' ετέρου τα δικονομικά αξιώματα της οικονομίας της δίκης, της δικαστικής λειτουργίας και της αποφυγής έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων εξακολουθούν να διέπουν το αυτόνομο υποσύστημα των κείμενων προστατευτικών βάσεων. Αποτέλεσμα είναι σε ένα θεωρητικό επίπεδο να επιτυγχάνεται τόσο η δικονομική προστασία του ασθενέστερου μέρους όσο και τα γενικά αξιώματα και αρχές της πολιτικής δίκης μέσω του τεθειμένου αυτόνομου υποσυστήματος δικαιοδοτικών βάσεων.
Σε ένα ειδικότερο πλαίσιο, εξετάζεται ο προβληματισμός σε σχέση με το προβλεπόμενο forum actoris, ειδικά δε ως προς τη rationae personae εφαρμογή του, η οποία ιστορικώς έχει επεκταθεί σημαντικά ίσως και πέραν του αναγκαίου μέτρου. Αποδεικνύεται συναφώς ότι το δικαιοδοτικό θεμέλιο της αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη συνιστά στοιχείο ικανό να δικαιολόγησει την απόκλιση και την εξαίρεση από την αρχή actor sequitur forum rei και άρα τη θεμελίωση του forum actoris στις εξεταζόμενες περιπτώσεις.
Εν συνεχεία, καθίστανται σαφή τα όρια της παρεχόμενης δικονομικής προστασίας. Τα εν λόγω όρια χαράσσονται, όταν η ανάγκη προστασίας του ασθενούς μέρους ελλείπει ή φθίνει. Οι δύο ως άνω περιπτώσεις, όπως αποδεικνύεται, είναι διακριτές και αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για αποκλεισμό των σχετικών υποθέσεων από το αυτόνομο υποσύστημα του Κανονισμού για τη δικαιοδοσία σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (ή της Σύμβασης του Λουγκάνο), όπως π.χ επί περιπτώσεων πολλαπλής ασφάλισης ή επί αντασφάλισης. Στη δεύτερη περίπτωση γίνεται λόγος για υπεισέλευση του δικαιοδοτικού θεμελίου της ελευθερίας των μερών, όπως εκδηλώνεται στο δικονομικό διεθνές δίκαιο με τη μορφή των ρητρών παρέκτασης.
Τέλος, η αποτίμηση των τεθειμένων δικαιοδοτικών βάσεων λαμβάνει σε γενικές γραμμές ένα θετικό πρόσημο, εάν και υπάρχουν πολλά σημεία τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν κριτικά. Η μεγαλύτερη κριτική αφορά τη μη αναγνώριση της αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη ως δικαιοδοτικού θεμελίου του εξεταζόμενου αυτόνομου υποσυστήματος.
Λέξεις-κλειδιά:
Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, Δικονομικό Διεθνές Δίκαιο, Διεθνής Δικαιοδοσία, Σύμβαση των Βρυξελλών, Κανονισμός 1215/2012, Ιδιωτική Ασφάλιση, Ασφαλιστικό Δίκαιο
