Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
1) Τριανταφυλλόπουλος Ιωάννης, Επίκουρος καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
2) Λυρίτης Γεώργιος, Ομότιμος καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
3) Δοντά Ισμήνη, Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι BMP πρωτεΐνες (bone morphogenetic proteins – οστικές μορφογενετικές πρωτεΐνες) είναι μόρια φυσιολογικά απαντώμενα στον ανθρώπινο οργανισμό. Ανήκουν στην υπεροικογένεια των β μετατρεπτικών αυξητικών παραγόντων (TGF-β) και συμμετέχουν σε πληθώρα σημαντικών λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος, μεταξύ των οποίων, την οστεοποίηση. Μολονότι οι BMP πρωτεΐνες αριθμούν περισσότερα από 20 μέλη, εντούτοις μόνο δύο από αυτά έχουν σήμερα κλινική χρήση, η rhBMP-2 και η rhBMP-7.(1) Το 2001 αναφέρθηκε για πρώτη φορά η χρήση της σε οστικά ελλείμματα κάτω γνάθου σε ανθρώπους (2). Η νοσηρότητα και οι περιορισμοί που χαρακτηρίζουν τη χρήση αυτόλογων μοσχευμάτων για την αποκατάσταση ελλειμμάτων στην κρανιοπροσωπική χειρουργική, έχουν δώσει ένα μεγάλο εύρος ενδείξεων χρήσης τους, στη σύγχρονη θεραπευτική. Τέτοιες είναι η αποκατάσταση ελλειμμάτων σε ογκολογικούς ασθενείς, η αντιμετώπιση της οστεονέκρωσης των γνάθων από φάρμακα, της οστεοακτινονέκρωσης , η ανύψωση των ιγμορείων, η αύξηση του όγκου της φατνιακής απόφυσης και η χρήση τους στην οδοντική εμφυτευματολογία.
Η χρήση τους συνίσταται στην τοπική εφαρμογή στην περιοχή του ελλείμματος, μέσω ενός μεταφορέα, που συνήθως είναι απορροφήσιμος σπόγγος κολλαγόνου.
Ενώ η ιδιότητά τους να επάγουν την οστεοποίηση, τις καθιστά πολύτιμο όπλο στη σύγχρονη χειρουργική, το γεγονός ότι ρυθμίζουν ένα μεγάλο αριθμό κυτταρικών λειτουργιών και εμπλέκονται σε πολύπλοκα μονοπάτια σηματοδότησης, πιθανό να τις καθιστά υπεύθυνες για διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες. Υπάρχουν πληροφορίες πως εμπλέκονται στην ανάπτυξη και εξέλιξη κακοήθων νεοπλασμάτων, όπως ο καρκίνος του μαστού και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα της στοματικής κοιλότητας. Η ιδιότητά τους να εκτρέπουν τα μεσεγχυματικά κύτταρα σε λιποκύτταρα, τις καθιστά υπεύθυνες για την παθολογική λιπογένεση που προκαλούν. Επίσης, έχει διαπιστωθεί πως μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές φλεγμονώδεις αντιδράσεις και εκτεταμένο οίδημα στην περιοχή εφαρμογής τους. Η έκτοπη οστεοποίηση είναι μια καλά μελετημένη ανεπιθύμητη ενέργεια που πιθανόν να οφείλεται σε διάχυση της ΒΜΡ στους γύρω ιστούς. Τέλος, ο σχηματισμός οστικών κύστεων και οι διαταραχή της επούλωσης των μαλακών ιστών, είναι άλλες απαντώμενες επιπλοκές.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει εναλλακτικός των ΒΜΡs οστικός επαγωγέας επί του παρόντος, προσπάθεια καταβάλλεται από τους ερευνητές να μειωθούν οι ανεπιθύμητες ενέργειές τους και να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά τους. Σε αυτήν την κατεύθυνση, μελετάται η εύρεση βελτιωμένων μεταφορέων της ΒΜΡ, με πιο ελεγχόμενο ρυθμό αποδέσμευσης της ουσίας και καλύτερες μηχανικές ιδιότητες. Επίσης, ερευνάται η προσθήκη διαφόρων άλλων ουσιών, όπως αγγειακού αυξητικού ενδοθηλιακού παράγοντα, διφωσφονικών, αντιφλεγμονωδών και άλλων.
Συμπερασματικά, ενώ υπάρχουν διάφορες τεχνικές αποκατάστασης των οστικών ελλειμμάτων στην κρανιοπροσωπική χειρουργική, με λήψη αυτόλογων, αγγειούμενων ή μη μοσχευμάτων, εντούτοις, εμφανίζουν διάφορα μειονεκτήματα. Αυτά περιλαμβάνουν τη νοσηρότητα της δότριας περιοχής, την αυξημένη συχνότητα επιπλοκών, την περιορισμένη ποσότητα του μοσχεύματος, το μεγαλύτερο χρόνο νοσηλείας και κόστος θεραπείας. Η χρήση των ΒΜΡs στην κρανιοπροσωπική χειρουργική, από μόνες ή σε συνδυασμό με αυτόλογα μοσχεύματα, έχει δώσει εντυπωσιακά αποτελέσματα και ο ρόλος τους είναι πολλά υποσχόμενος στη σύγχρονη θεραπευτική.
Λέξεις-κλειδιά:
ΒΜΡ πρωτεΐνες, rh BMP-2, Αποκατάσταση οστικών ελλειμμάτων στη γναθοπροσωπική χειρουργική, rh ΒΜΡ μεταφορείς, Ανεπιθύμητες ενέργειες των ΒΜΡs.
