Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Βασιλική Τυροβολά
Ομότιμη Καθηγήτρια Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού - Μορφολογίας του Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού
(Επιβλέπουσα Καθηγήτρια)
Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μαρία Κουτσούμπα
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού
Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Γεώργιος Λυκεσάς
Επίκουρος Καθηγητής Διδακτικής Ελληνικών Παραδοσιακών Χορών
Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Περίληψη:
Η παρουσία μιας μουσικοχορευτικής παράδοσης στο σύγχρονο αστικό πλαίσιο αποτελεί μια θεωρητική πρόκληση που αφορά στην έννοια του «παραδοσιακού» χορού και τις ποικίλες εκφάνσεις και λειτουργίες του. Εστιάζοντας στη ζωή της Ελληνικής μειονότητας στην πρωτεύουσα της Ουγγαρίας (Βουδαπέστη), παρατηρούμε τη διαμόρφωση, στη βάση διαφορετικών τοπικών παραδόσεων (των τόπων προέλευσης), μίας κοινής «υπερ-τοπικής» μουσικοχορευτικής παράδοσης τόσο σε «παραστασιακό» (presentational) όσο και σε «συμμετοχικό» (participatory) πλαίσιο (Nahachewsky, 1995).
Σκοπός της έρευνας είναι η μελέτη της μουσικοχορευτικής παράδοσης των Ελλήνων (πολιτικών) προσφύγων στην Ουγγαρία, όπως αυτή διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, όταν ο Εμφύλιος Πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τον εκπατρισμό ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού από τη Βόρεια κυρίως Ελλάδα προς χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ξεχωριστό πεδίο εφαρμογής αυτής της πολιτισμικής «ζύμωσης» αποτέλεσε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, η υιοθέτηση από τους Έλληνες της Ουγγαρίας του ουγγρικού μοντέλου του táncház (dance-house), μιας συγχρόνως ψυχαγωγικής και εκπαιδευτικής χορευτικής πρακτικής με ρίζες στη μουσικοχορευτική παράδοση της Τρανσυλβανίας.
Χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία της «νέας» αναστοχαστικής εθνογραφίας -συμμετοχική παρατήρηση, συνεντεύξεις και βιβλιογραφική ανασκόπηση, υπό το πρίσμα της «πυκνής περιγραφής» (Geertz, 2003)-, η έρευνα εστιάζει στο φαινόμενο του ελληνικού táncház, και διερευνά τον σύνθετο χαρακτήρα αυτής της έκφανσης του «ελληνικού παραδοσιακού χορού» μακριά από τον τόπο καταγωγής του.
Από την ανάλυση των εθνογραφικών δεδομένων, αναδεικνύονται οι διαφορετικές «υπάρξεις» (existences) της χορευτικής παράδοσης των Ελλήνων της Ουγγαρίας, υπό το θεωρητικό πρίσμα της διχοτόμησης μεταξύ «πρώτης» και «δεύτερης ύπαρξης» του παραδοσιακού χορού (Hoerburger, 1965, 1968). Συμπερασματικά, στο παράδειγμα του ελληνικού táncház, η έρευνα τεκμηριώνει έναν «ενδιάμεσο» χώρο, ένα σημείο συνάντησης και «συν-ύπαρξης» (co-existence) χαρακτηριστικών των δύο παραπάνω θεωρητικά αντιτιθέμενων εννοιών, σε επίπεδο «φορέων», τρόπου βίωσης ή ανα-βίωσης, τρόπου εκμάθησης/ενσωμάτωσης και χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του ίδιου του χορού ή του «χορεύειν».
Λέξεις-κλειδιά:
táncház (dance-house), «παραδοσιακός» χορός, «συμμετοχικός» (participatory) χορός, «πρώτη/δεύτερη ύπαρξη» (first/second existence), «συν-ύπαρξη» (co-existence), Ουγγαρία, ελληνική μειονότητα
