Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Γεράσιμος Ζώρας, Καθηγητής, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Γεράσιμος Παγκράτης, Καθηγητής, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Αναζητώντας τη σύνδεση του πολυγραφότατου Luigi Pirandello με την Ελλάδα και με το ελληνικό πνεύμα, πριν ακόμη συσχετίσουμε τις κλασικές σπουδές του και διεισδύσουμε στο έργο του, βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι προφανές αλλά ταυτόχρονα μεγαλειώδες: Η γενέτειρα γη, το Porto Empedocle, η Κοιλάδα των Ναών με τα μνημεία δωρικού ρυθμού, συνδέουν τον Luigi Pirandello με την Ελλάδα.
Ο γιος του Χάους, ο θυμόσοφος γιος της διαλεκτικής, μέσα από τις αντιθετικές δυνάμεις που πιέζουν τον άνθρωπο στη καταβύθιση της ύπαρξης, μοιάζει να παρακινεί επαναστάτες και επαναστάσεις που επαναπροσδιορίζονται και επανατοποθετούνται στο χώρο και στο χρόνο με τον βερισμό της ψυχής. Επαναστάτες που δεν είναι άλλοι από τους εκκεντρικούς χαρακτήρες των έργων του, οι οποίοι εγκλωβισμένοι κάτω από το στενό, κοινωνικό, ιδεολογικό και ιστορικό πλαίσιο της εποχής τους, ξυπνούν σαν τον Εγκέλαδο της σικελικής γης για να ταράξουν τον κόσμο των ανθρώπων.
Ακόμα και ως προς το διπλό θεματικό πρίσμα υπό το οποίο εξετάζεται το πιραντελλικό έργο στην παρούσα μελέτη - της Ελλάδας, του ελληνισμού, του Risorgimento και των αποτελεσμάτων του - διαπιστώνεται η κριτική στάση του συγγραφέα. Εμποτισμένος με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, λόγω καταγωγής αλλά και κλασικών σπουδών, επανέρχεται στην αρχαιότητα για να καταδείξει τις αντιφάσεις του παλιού και του νέου κόσμου. Αντιστρέφει τις αναλογίες των έμψυχων και άψυχων ερειπίων της σύγχρονής του κοινωνίας, σε αντιπαραβολή με την αίγλη των ερειπίων κάποιας άλλης εποχής, που δεν καταφέρνει να την παραμορφώσει ούτε ο χρόνος ούτε η Ιστορία. Περιγράφει με δέος ξανά και ξανά, την ομορφιά ενός τόπου προικισμένου με τα μνημεία του πολιτισμού, βυθισμένου, στην κακουχία, την απελπισία, τη βία και την άγνοια του σύγχρονου ανθρώπου. Ακόμη και στα δοκίμιά του πασχίζει να αποκαλύψει την ουσία των πραγμάτων σπάζοντας την επιφάνεια της περηφάνιας της ιταλικής σκέψης και λογοτεχνίας, φτάνοντας στην καρδιά των εννοιών μέσα από τα παραδείγματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Η αρχαία ελληνική τραγωδία εμπνέει τον συγγραφέα, όχι τόσο ως προς τη δομή - αν και υποστήριξε ότι το θεατρικό του έργο Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, το έχει σκεφτεί ως αρχαία τραγωδία, με τη συλλειτουργία Χορού και Προσώπων – όσο ως προς το περιεχόμενο, και την τραγική θέση του ανθρώπου στον κόσμο, που αποτυπώνεται με την αντίφαση της δισημίας, την οποία αναπτύσσει στο δοκίμιό του L’umorismo.
Tο Risorgimento, το πολιτικό και κοινωνικό κίνημα κατά το οποίο, μετά από πολυετείς αγώνες, συσσωματώθηκαν διαφορετικά κράτη της ιταλικής χερσονήσου στο ενιαίο κράτος της Ιταλίας στην διάρκεια του 19ου αιώνα, φορτίζει συνολικά το συγγραφικό έργο του Pirandello, αλλά τελικά και τη στάση του απέναντι στην πολιτική. Οι οικογενειακές αναμνήσεις, τα έντονα συναισθήματα, οι μνήμες από τις αφηγήσεις των γονιών του συγγραφέα, οι εντυπώσεις των αγωνιστών και των παιδιών τους από την post-risorgimentale εποχή, αποτελούν το υλικό με το οποίο δομεί ο συγγραφέας τα κείμενά του που σχετίζονται με τα αποτελέσματα του αγώνα. Σχετικά με τον αγώνα του Risorgimento, τα αιτήματα γύρω από αυτόν αλλά και τα αποτελέσματά του γράφει με την πένα της μνήμης, της νοσταλγίας, αλλά συχνά και της κριτικής και της απογοήτευσης.
Στο έργο του Pirandello ο γκαριμπαλντισμός χρωματίζεται με σκοτεινά χρώματα. Οι γκαριμπαλντίνοι ήρωές του είναι οι σκιές ενός αλλοτινού ένδοξου παρελθόντος που εισέρχονται ως φαντάσματα στη σύγχρονή τους εποχή, ως μάρτυρες ενός ξεφτισμένου ιδεώδους. Βρίσκονται πάντα στο χείλος του θανάτου, όχι χάριν του αγώνα αλλά λόγω της αθλιότητας στην οποία ζουν. Πρόκειται για εκείνη τη γενιά των επαναστατών, των αγωνιστών που διέψευσαν τις ελπίδες που δημιούργησαν με τον αγώνα τους, μειώνοντας την έννοια της επανάστασης. Τα οράματα και τα ιδανικά τους θρυμματίστηκαν στους βράχους μιας πραγματικότητας που σχηματίστηκε από την ανισότητα, τη βία, τη φτώχια, τη μετανάστευση, τον καταναγκασμό, την εκμετάλλευση, την απογοήτευση.
