Μονάδα:
Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και ΦιλολογίαςΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2018-11-26
Συγγραφέας:
Διαμαντόπουλος Βασίλειος
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μ. Μιχάλσκι, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Β. Μπέννινγκ, Καθηγητής, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Γ. Ξηροπαϊδης, Καθηγητής, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, Α.Σ.Κ.Τ.
Αικ. Μητραλέξη, Καθηγήτρια, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Π. Πετροπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Γ. Φαράκλας, Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Παν/μιο
Γ. Κουζέλης, Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Ε.Κ.Π.Α
Πρωτότυπος Τίτλος:
Das Reflexionserhabene. Analyse des Erhabenen bei Schiller im Licht seines späten Pessimismus
Γλώσσες διατριβής:
Γερμανικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Το αναστοχαστικώς υψηλό. Aνάλυση του υψηλού στον Σίλερ στον ύστερο πεσιμισμό του
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι το αποτέλεσμα μιας συστηματικής ανάλυσης των θεωρητικών κειμένων του Σίλερ με επίκεντρο το Υψηλό, που προέκυψαν μετά τη διακοπή της λογοτεχνικής του παραγωγής το 1790. Προηγείται μια σύντομη ανάλυση του Υψηλού στον Καντ με βάση το κεφάλαιο Αναλυτική του Υψηλού στο έργο του Κριτική της κριτικής δύναμης, στην οποία στηρίχτηκε ο Σίλερ για να αναπτύξει τη δική του θεωρία. Στα δοκίμια του Σίλερ Περί του λόγου της απόλαυσης που μας παρέχουν τα τραγικά αντικείμενα, Περί της τραγικής τέχνης, Για το υψηλό, Περί του περιπαθούς και Περί του Υψηλού αναπτύσσεται μια αισθητική θεωρία του δράματος, το επίκεντρο της οποίας είναι η αισθητική κατηγορία του Υψηλού. Καθοριστική υπήρξε κατά την ανάλυση αυτών των δοκιμίων η διαπίστωση ενός θεμελιώδους μετασχηματισμού του Υψηλού στο έργο Περί του Υψηλού, όπου μετατρέπεται στο «αναστοχαστικό Υψηλό». Αυτός ο μετασχηματισμός δεν έχει εξεταστεί στη βιβλιογραφία. Αποτελεί δε τη βάση της επιχειρηματολογίας της διατριβής. Στα δοκίμια Περί του λόγου της απόλαυσης που μας παρέχουν τα τραγικά αντικείμενα, Περί της τραγικής τέχνης, Για το υψηλό, Περί του περιπαθούς, αναλύεται από τον Σίλερ το γνωστό ως «ηρωικό Υψηλό». Με αυτό ο Σίλερ περιγράφει ένα Υψηλό της τραγωδίας, στο οποίο μέσω μιας λειτουργίας εξεικόνισης επιχειρείται η συνένωση του αισθητού με το υπεραισθητό. Ταυτόχρονα ο Γερμανός ποιητής υπερασπίζεται με πάθος την αυτονομία της αισθητικής εμπειρίας.
Στο δοκίμιο Περί του Υψηλού αντίθετα παρατηρείται μια μεταστροφή όλης της στοχοθεσίας του Σίλερ, όπου ο αρνητισμός της εμπειρίας του Υψηλού λαμβάνει μιαν εντελώς νέα διάσταση: Αυτός δεν εκπορεύεται από το εξεικονιζόμενο πάθος της τραγικής φιγούρας, οι ηρωικές πράξεις και η στάση ζωής της οποίας σκοπό έχουν να παραπέμπουν στις ιδέες του πρακτικού λόγου (όπως στο «ηρωικό Υψηλό»), αλλά προκύπτει από την οριστική παραίτηση από τη συζήτηση για τη δυνατότητα μιας συμφιλίωσης μεταξύ αισθητού και υπεραισθητού μέσω της τέχνης. Αυτός ο νέος αρνητισμός συνδέεται άμεσα και με την επιδείνωση της υγείας του Σίλερ. Εφαρμόζεται δε από τον Σίλερ ως ένα είδος παραίτησης σε 4 επίπεδα: 1. Στο επίπεδο της τάξης και της σκοπιμότητας της φύσης. 2. Στο επίπεδο της πραγμάτωσης της ηθικής στον πραγματικό κόσμο. 3. Στο επίπεδο της ιστορίας, αυτή πλέον δεν φαίνεται να έχει αίσιο τέλος. 4. Στο επίπεδο της αμφιβολίας για την ελευθερία του ανθρώπου απέναντι στη μοίρα του. Ωστόσο, αυτή η παραίτηση δεν σημαίνει παθητική στάση απέναντι στη ζωή και στην τέχνη. Αντιθέτως ο Σίλερ εισάγει σχετικά τον όρο της ανεξαρτησίας την οποία εκφράζουν όλα τα παραπάνω, καθώς με μια έννοια το χάος στη φύση και στην ιστορία είναι η ενσάρκωση της ελευθερίας, η οποία μόνο ως «χαώδης» αποτελεί το νέο αντικείμενο της τραγικής τέχνης – δηλαδή όχι με την έννοια του «ηρωικού Υψηλού». Η τραγική τέχνη σκοπό έχει όχι να εξεικονίζει το υπεραισθητό αλλά να παρακινεί τον θεατή σε αναστοχασμό γύρω από την έννοια της ανεξαρτησίας. Πρόκειται για έναν εμβολιασμό όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Σίλερ μέσω της δραματικής τέχνης στο κοινό.
Ο στο Περί του Υψηλού διαπιστωθείς μετασχηματισμός του Υψηλού έδωσε λόγω των πασιφανών ομοιοτήτων του τελευταίου με τις αναλύσεις του Καντ στην Κριτική της κριτικής δύναμης αφορμή για μια εξέταση του πιθανού συσχετισμού μεταξύ του μετασχηματισμένου «αναστοχαστικού Υψηλού» του ύστερου Σίλερ και της αρχής του αναστοχασμού στην τρίτη Κριτική του Καντ, δηλαδή της αρχής της σκοπιμότητας της φύσης. Τα σχετικά ευρήματα της διατριβής οδηγούν στο συμπέρασμα πως η υποβάθμιση του Υψηλού από τον Καντ αναφορικά με τους στόχους της τρίτης Κριτικής – σύμφωνα με αυτόν το Υψηλό μπορεί να είναι μόνο ένα «απλό παράρτημα» (bloßer Anhang ) στην ανάλυση της σκοπιμότητας της φύσης – παρουσιάζεται ως προβληματική. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα υπήρξε η εξέταση της φιλοσοφίας του Καντ για την ιστορία σε σχέση με το Υψηλό στο έργο του Η διένεξη των σχολών, με αφορμή το γεγονός ότι ο Σίλερ στο δοκίμιο Περί του Υψηλού αναφέρεται ρητά στο Υψηλό της ιστορίας. Φαίνεται και εδώ πως το Υψηλό διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην καντιανή φιλοσοφία που αρχικά ο Καντ δεν είχε αναγνωρίσει στο έργο του Κριτική της κριτικής δύναμης.
Καθώς τα πέντε δοκίμια και ειδικά το Περί του Υψηλού αναφέρονται απευθείας στην τραγική τέχνη, η προκείμενη μελέτη αναλύει τέλος ένα δράμα από το ύστερο έργο του Σίλερ, το Η Νύφη της Μεσσήνης, υπό το πρίσμα του «αναστοχαστικού Υψηλού».
Κύρια θεματική κατηγορία:
Γλώσσα – Λογοτεχνία
Λέξεις-κλειδιά:
Υψηλό, Σίλερ, Καντ, Κριτική της Κριτικής Δύναμης, Αναστοχαστικώς Υψηλό, Νύφη της Μεσσήνης, Τραγωδία, Πεσιμισμός, Φιλοσοφία της Ιστορίας
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
525
