Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Παπαδία-Λάλα Αναστασία, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Κωνσταντινίδου Αικατερίνη, Επίκουρη Καθηγήτρια. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Πανοπούλου Αγγελική, Κύρια Ερευνήτρια, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι ο κλάδος της μεταποίησης και η βιοτεχνική παραγωγή στο βενετοκρατούμενο Χάνδακα κατά τον 16ο αιώνα, την περίοδο των μεγάλων συγκρούσεων της Βενετίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, επίσης όμως της προσέγγισης των κυρίαρχων Βενετών και των κυριαρχούμενων Ελληνορθόδοξων και της οικονομικής-πολιτισμικής ακμής της Κρήτης. Παρότι οι μεταποιητικές δραστηριότητες στην βενετοκρατούμενη Κρήτη, όπως και σε όλες τις προβιομηχανικές κοινωνίες, κατείχαν δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με την αγροτική οικονομία και το εμπόριο, ωστόσο η συμβολή τους στην αστική ανάπτυξη του νησιού δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί. Ως εκ τούτου, ο κόσμος των επαγγελματιών του Χάνδακα –καθώς και των υπόλοιπων βενετοκρατούμενων κτήσεων–, τα τελευταία χρόνια αποτελεί ένα αναπτυσσόμενο ερευνητικό πεδίο και αρκετές όψεις του έχουν μελετηθεί στο πλαίσιο ευρύτερων ή εξειδικευμένων μελετών. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στην εξέταση των μεταποιητικών κλάδων της αργυροχρυσοχοΐας, της ραπτικής και της υποδηματοποιίας. Πρόκειται για τρεις κλάδους, οι οποίοι, παρά τα διαφορετικά χαρακτηριστικά τους, είχαν ως κοινό στοιχείο την παραγωγή προϊόντων, προορισμένων να καλύπτουν, κατά κύριο λόγο, ενδυματολογικές ανάγκες του πληθυσμού, από τις στοιχειώδεις μέχρι και τις πλέον πολυτελείς στο επίπεδο του προσωπικού στολισμού (χωρίς να λείπει, ειδικά στην περίπτωση της αργυροχρυσοχοΐας, η παραγωγή προϊόντων και για άλλες χρήσεις). Στόχος της εργασίας κατ’ αρχάς είναι η συνθετική παρουσίαση των τριών αυτών επαγγελματικών κλάδων –της οργάνωσής τους, των ανθρώπων που τις ασκούσαν και των προϊόντων που παρήγαν– ως μια παραδειγματική περίπτωση για τον κόσμο της μεταποίησης στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, ενώ σε δεύτερο επίπεδο, επιχειρείται η ανάδειξη της αμφίδρομης σχέσης μεταξύ των μεταποιητικών δραστηριοτήτων και της αστικής ανάπτυξης κατά την προνεωτερική εποχή, στο επίπεδο της οικονομίας και της κοινωνίας, της καθημερινής ζωής, σε ένα χώρο σύνθεσης του χριστιανικού ανατολικού και δυτικού κόσμου, όπως η Κρήτη κατά τη βενετική περίοδο της ιστορίας της. Πιο συγκεκριμένα, στο παρόν πόνημα εξετάζονται θέματα επαγγελματικής φύσεως, όπως το θεσμικό πλαίσιο, η συντεχνιακή οργάνωση, το πλαίσιο μαθητείας, ο εργασιακός χώρος και τα χρησιμοποιούμενα υλικά. Επίσης, γίνεται μια απόπειρα εντοπισμού, καταγραφής και περιγραφής των παραγόμενων τεχνουργημάτων και των πρώτων υλών, ενώ εξετάζεται η λειτουργία, πρακτική ή συμβολική, που τα τεχνουργήματα αυτά επιτελούσαν στο πλαίσιο της εξεταζόμενης κοινωνίας. Τέλος, γίνεται αναφορά στη θέση των τεχνιτών στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι, ενώ αναφέρονται περιπτώσεις τεχνιτών με ευμάρεια και αξιοσημείωτη δράση. Η εργασία βασίστηκε στην προϋπάρχουσα αυτή βιβλιογραφία, ενώ ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην αξιοποίηση δημοσιευμένων πρωτογενών πηγών από το Κρατικό Αρχείο της Βενετίας (Archivio di Stato di Venezia), με έμφαση στα δημοσιευμένα κατάστιχα Κρητικών συμβολαιογράφων του 16ου αιώνα.
Λέξεις-κλειδιά:
Βενετοκρατία, Κρήτη, μεταποίηση, κοινωνία, οικονομία, τεχνίτες, αργυροχρυσοχοΐα, ραπτική, υποδηματοποιία
