Περίληψη:
Σε κάθε σύστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας η εξουσία αναπαραγωγής αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του περιουσιακού δικαιώματος του δημιουργού τόσο από ιστορική όσο και από οικονομική άποψη και την παλαιότερη μορφή εκμετάλλευσης και αναγνωρίζεται από κάθε σχεδόν Διεθνή Σύμβαση (άρθρο 9§1 Διεθνούς Σύμβαση Βέρνης - Παρισιού) και την Συμφωνία TRIPS (άρθρο 9§1). Η αναπαραγωγή έργου, ολόκληρου ή μέρους του, αποτελεί τη συχνότερη μορφή προσβολής του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας. Ιδίως στη σύγχρονη εποχή, που χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας και την ταχύτατη και ευρεία εξάπλωση της χρήσης των νέων τεχνολογιών, η σημασία της εξουσίας αναπαραγωγής είναι ανυπολόγιστη στο νέο ψηφιακό περιβάλλον.
Γι’ αυτό το λόγο, κρίθηκε αναγκαία η νομοθετική ρύθμιση της εκμετάλλευσης των έργων ώστε αυτή να προσαρμοστεί στο νέο ψηφιακό περιβάλλον και να ανταποκρίνεται στην σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα εξασφαλίζοντας παράλληλα ένα υψηλό επίπεδο προστασίας τόσο για τους δημιουργούς πνευματικών έργων όσο και για τους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων.
Ο παραπάνω σκοπός επετεύχθη με την Οδηγία 2001/29/ΕΚ, η οποία στο άρθρο 2 αναγνωρίζει στους δημιουργούς το δικαίωμα αναπαραγωγής, το οποίο αποτελεί θεμελιώδες περιουσιακό δικαίωμα με απόλυτο και αποκλειστικό χαρακτήρα και δίνει στους δημιουργούς την εξουσία να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την αναπαραγωγή των έργων τους με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει. Στο άρθρο 5 όμως της ανωτέρω Οδηγίας, προβλέπονται εξαιρέσεις και περιορισμοί από το δικαίωμα αναπαραγωγής, μια εκ των οποίων είναι η αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση, υπό τον ορό ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση.
Ο περιορισμός της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση προβλέπεται και στην εθνική νομοθεσία, στο άρθρο 18 Ν. 2121/1993, σύμφωνα με το οποίο επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή, η αναπαραγωγή ενός έργου, που έχει νομίμως δημοσιευθεί, εφόσον η αναπαραγωγή γίνεται για ιδιωτική χρήση εκείνου που την κάνει. Εάν για την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου για ιδιωτική χρήση χρησιμοποιούνται τεχνικά μέσα, οφείλεται εύλογη αμοιβή στο δημιουργό και στους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων.
Η προσέγγιση του περιορισμού της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση έργων προστατευόμενων από τις διατάξεις της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως ρυθμίζεται στο άρθρο 5§2 στοιχείο β’ της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας και στο άρθρο 18 Ν. 2121/1993, όπως τροποποιήθηκε προσφάτως δυνάμει των Ν. 4481/2017 και Ν. 4540/2018, καθώς και των επιμέρους ζητημάτων που έχουν ανακύψει κατά την εφαρμογή του εν λόγω περιορισμού, αποτέλεσε το αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας. Περαιτέρω, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο ζήτημα της διαμόρφωσης της εύλογης αμοιβής χάριν ιδιωτικής αναπαραγωγής από την πρόσφατη νομολογία του ΔΕΕ, το οποίο έχει συμβάλλει σημαντικά στον προσδιορισμό της εύλογης αμοιβής στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας δια της εκδόσεως μίας σειράς αποφάσεων αναφορικά με την εφαρμογή του συστήματος εύλογης αμοιβής, που προβλέπεται για την περίπτωση της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση προστατευόμενων έργων, ερμηνεύοντας το άρθρο 5 § 2 στοιχεία α’ και β’ της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ.
Λέξεις-κλειδιά:
πνευματική ιδιοκτησία, αναπαραγωγή, περιορισμός, ιδιωτική χρήση
