Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ελένη Πετρίδου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Λεωνίδας Στεφανής, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αχιλλέας Χατζηιωάννου, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Παναγιώτα Σουρτζή, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Παρασκευάς, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μαρία Μοσχόβη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μαρία Καντζανού, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι πρωτοπαθείς όγκοι του ΚΝΣ συνιστούν ετερογενή ομάδα νεοπλασμάτων, των
οποίων η επιδημιολογία παραμένει σχετικώς αδιευκρίνιστη. Η επίπτωση αλλά και η
έκβαση της νόσου σε χώρες που διαθέτουν συγκρίσιμα συστήματα καταγραφής των
αντίστοιχων παραμέτρων αποκαλύπτουν τοποχρονικές διακυμάνσεις, οι οποίες
χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη στην ανάπτυξη πολιτικών πρόληψης και
αντιμετώπισης των νεοπλασμάτων.
Με την ολοκλήρωση των πέντε πρώτων χρόνων λειτουργίας του Πανελλήνιου
Αρχείου Καταγραφής Παιδικών Αιματολογικών Κακοηθειών και Συμπαγών Όγκων
(NARECHEM-ST), γίνεται στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, η παρουσίαση των
διαδικασιών ανάπτυξης και λειτουργίας του Αρχείου στη χώρα μας. Τα, ποιοτικά
ελεγμένα σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ελληνικά δεδομένα για όγκους του ΚΝΣ
που παρουσιάστηκαν σε παιδιά 0-14 ετών συναξιολογούνται με αντίστοιχους δείκτες
επίπτωσης και επιβίωσης από συνεργαζόμενα αρχεία καταγραφής νεοπλασμάτων σε
χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επιπλέον, ελλείψει ελληνικών δεδομένων για
την ηλικιακή ομάδα των εφήβων και νέων ενηλίκων (15-39 ετών), συγκρίθηκαν τα
στοιχεία επίπτωσης και επιβίωσης όγκων του ΚΝΣ από την περιοχή της ΝΑΕ με τα
ελευθέρως προσβάσιμα, έπειτα από μετασχηματισμούς, δεδομένα του αρχείου SEER
των ΗΠΑ.
Την πρώτη περίοδο της καταγραφής στην Ελλάδα (2009-2014), η μέση προτυπωμένη
κατά ηλικία επίπτωση κακόηθων όγκων του ΚΝΣ ήταν 22.4 νέες περιπτώσεις/106
παιδιά ανά έτος, δείκτης συγκρίσιμος με τον εκτιμώμενο στο σύνολο των 5.191 νέων
περιπτώσεων που καταγράφηκαν στα 12 Αρχεία Καταγραφής σε 10 χώρες της ΝΑΕ,
αλλά και της Ευρώπης συνολικά. Στο σύνολο της περιόδου μελέτης (1983-2014), η
αναλογία αρρένων/θήλεων ήταν 1.25, η επίπτωση μειωνόταν με την αύξηση της
ηλικίας και τα αστροκυττώματα ήταν ο συχνότερος υπότυπος (30%), με εξαίρεση έξι
βάσεις συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, όπου οι εμβρυιονικοί όγκοι
επικρατούσαν. Για την αξιολόγηση των αμφίδρομων διαχρονικών τάσεων κατά χώρα,
αλλά και για την ερμηνεία των διακρατικών συγκρίσεων είναι απαραίτητο να
ληφθούν υπόψη παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα της καταγραφής.
Η προτυπωμένη κατά ηλικία θνησιμότητα στα παιδιά παρουσίασε ευρεία διακύμανση
(8-16 θάνατοι/ 106) μεταξύ των 14 συνεργαζόμενων Αρχείων της ΝΑΕ. Οι
διαχρονικές τάσεις της θνησιμότητας ήταν σταθερές, με εξαίρεση τη Βουλγαρία, που
εμφάνισε την υψηλότερη θνησιμότητα στην έναρξη της καταγραφής και ετήσια
πτωτική τάση στη συνέχεια. Η 5-ετής επιβίωση διακυμάνθηκε επίσης ευρέως (35-
69%), με έντονη πτώση των ποσοστών τα δύο πρώτα έτη έπειτα από τη διάγνωση.
Μετά από προσαρμογή για τις διαγνωστικές υποκατηγορίες, την ηλικία, το φύλο, και
το έτος διάγνωσης η Ελλάδα παρουσιάζε την καλύτερη 5-ετή επιβίωση, αν και η
περίοδος παρακολούθησης στη χώρα μας ήταν σύντομη. Διαπιστώθηκε ακόμη, ότι
ανεξάρτητα από τη χώρα διάγνωσης, η διαμονή σε αγροτική περιοχή επηρέαζε
αρνητικά την επιβίωση.
Στην ηλικιακή ομάδα των ΕΝΕ παρατηρήθηκε ότι η συνολική μέση προτυπωμένη
επίπτωση ήταν σημαντικά υψηλότερη (28.1/106) στις χώρες της ΝΑΕ (11.438 νέες
περιπτώσεις κακοήθων όγκων ΚΝΣ, 1990-2014) σε σύγκριση με την αντίστοιχη
(24.7/106) του προγράμματος SEER (13.573 περιπτώσεις, 1990-2012). Τα
αστροκυττώματα αποτελούσαν σχεδόν το ήμισυ των περιστατικών και στις δύο
περιοχές, αλλά το ποσοστό αταξινόμητων ιστολογικά περιστατικών στα αρχεία της
ΝΑΕ (30%) ήταν σημαντικά υψηλότερο συγκριτικά με της SEER (2.5%). Η κατά
φύλο κατανομή στις δύο περιοχές ήταν παρόμοια (αναλογία αρρένα/θήλεα 1.3) και η
επίπτωση γενικώς αυξανόταν με την ηλικία. Οι αυξητικές διαχρονικές τάσεις σε
Πολωνία, Πορτογαλία-Βόρειο Αρχείο, Τουρκία και Ουκρανία ερμηνεύονται ως
αποτέλεσμα βελτιώσεων στις καταγραφές, ενώ ετήσια μείωση παρατηρήθηκε στην
Κροατία (-2.5%), και τις ΗΠΑ (-0.3%).
Η θνησιμότητα για κακοήθεις όγκους ΚΝΣ στους ΕΝΕ παρουσίασε πτωτικές
διαχρονικές τάσεις και στις δύο περιοχές, παρά την ευρεία της διακύμανση (11.9-18.5
θάνατοι/ 106) στη ΝΑΕ, που ήταν αξιοσημείωτα υψηλότερη αυτής του SEER (9.4
θάνατοι/ 106). Αντιστοίχως, αυξήθηκε η επιβίωση στη διάρκεια της συγκρίσιμης
περιόδου (2001-2009) και στις δυο γενικώς αναπτυγμένες περιοχές. Παρόλα αυτά,
σημειώνεται ότι η 5-ετής επιβίωση -συνολικά, κατά ηλικία ή υπότυπο- ήταν
σημαντικά χαμηλότερη στη ΝΑΕ (46%) σε σχέση με τις ΗΠΑ (67%), κυρίως εξαιτίας
της εξαιρετικά χαμηλής επιβίωσης στο μεγάλο αρχείο καταγραφής νεοπλασμάτων της
Ουκρανίας. Ειδικότερα, η υψηλότερη 5-ετής επιβίωση καταγράφηκε για τα
επενδυμώματα (76% στη ΝΑΕ, 92% σε SEER) και η χειρότερη για τα γλοιοβλαστώματα και τα αναπλαστικά αστροκυττώματα (28% και 37%, αντιστοίχως
στις δυο περιοχές). Επιβαρυντική επίδραση στην πρόγνωση είχαν η μεγάλη ηλικία, το
άρρεν φύλο και η κατοικία σε αγροτική περιοχή κατά τη διάγνωση.
Συμπερασματικά, δεδομένα της NARECHEM-ST και άλλων χωρών της ΝΑΕ για
όγκους του ΚΝΣ σε παιδιά αναλύονται για πρώτη φορά στο πλαίσιο της διατριβής.
Διαπιστώνεται ότι οι δείκτες επίπτωσης για τη χώρα μας είναι συγκρίσιμοι με
εκείνους άλλων αναπτυγμένων Ευρωπαικών χωρών. Αντίθετα ευρείες είναι οι
διακυμάνσεις στους δείκτες θνησιμότητας και 5-ετούς επιβίωσης στην περιοχή της
NΑΕ, αντικατοπτρίζοντας σημαντικές ανισότητες στα συστήματα υγειονομικής
περίθαλψης. Στην ομάδα των ΕΝΕ παρατηρείται υψηλότερη επίπτωση των όγκων του
ΚΝΣ στις χώρες της NΑΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ, εξαιτίας πιθανών, μεταξύ άλλων,
περιβαλλοντικών επιδράσεων ή συνέργειας με γενετικούς παράγοντες. Οι
διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις δυο περιοχές μεγεθύνονται με επιβάρυνση των
δεικτών έκβασης στις χώρες της ΝΑΕ. Ακόμη και στις πιο προηγμένες Πολιτείες των
ΗΠΑ όμως, η δυσμενέστερη έκβαση της νόσου σε κατοίκους των αγροτικών
περιοχών υποδηλώνει περαιτέρω περιθώρια βελτίωσης των προσφερόμενων
υπηρεσιών υγείας. Οι διαχρονικές τάσεις των δεικτών στην περιοχή μας είναι
δύσκολο να αξιολογηθούν ακόμη λόγω βελτιώσεων στις καταγραφές, φαίνεται όμως
ότι γενικώς δεν παρατηρείται κάποια εκσεσημασμένη πραγματική αύξηση της
επίπτωσης, ενώ οι δείκτες έκβασης βελτιώνονται με κάποια χρονική υστέρηση στη
ΝΑΕ. Τα συγκριτικά ευρήματα από τις τέσσερις εργασίες της διατριβής μπορούν να
χρησιμεύσουν σε όσους χαράζουν πολιτικές υγείας και ενδιαφέρονται να επιτευχθούν
κατά το δυνατόν ισότιμες υγειονομικές παροχές για ένα νόσημα με δυσμενή ακόμη
έκβαση συγκριτικά με άλλους καρκίνους που προσβάλλουν τις νεαρές ομάδες
ηλικιών.
