Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Δήμητρα Λαμπροπούλου (επόπτης)
Ευάνθης Χατζιβασιλείου
Μαρία Παπαθανασίου
Περίληψη:
Η παρούσα διπλωματική εργασία έρχεται να εξετάσει την υπόθεση Μαξ Μέρτεν στην μεταπολεμική Ελλάδα μέσα από τον ελληνικό τύπο. Κεντρικό σημείο της έρευνας αυτής είναι πώς μία υπόθεση εγκληματία πολέμου, όπως αυτή του Γερμανού Μέρτεν, αποτέλεσε μία ιστορική εκκρεμότητα, πώς μία τέτοια υπόθεση σε μία περίοδο πολιτικής πόλωσης στην ελληνική πολιτική ζωή προκαλεί το δημόσιο ενδιαφέρον και λειτουργεί ως μία ιστορική εκκρεμότητα· ως ένα παρελθόν το οποίο δεν έχει ολοκληρωθεί.
Στο πρώτο κεφάλαιο, με τη βοήθεια της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, αναδεικνύεται πως η υπόθεση Μέρτεν δεν αποτέλεσε απλώς ένα δικαστικό η νομικό ζήτημα, αλλά πρωτίστως πολιτικό. Η Ελλάδα ενταγμένη στο δυτικό στρατόπεδο έχει υπογράψει διμερή οικονομική συμφωνία με το γερμανικό κράτος. Στο πλαίσιο αυτό, και οι δύο πλευρές ενδιαφέρθηκαν την ίδια περίοδο για μία «σιωπηρή εκκαθάριση» της υπόθεσης Μέρτεν.
Το δεύτερο κεφάλαιο εστιάζει στη διαδικασία της συγκέντρωσης των στοιχείων για τις δικογραφίες των Γερμανών εγκληματιών πολέμου και τη σύνταξη ενός πρώτου νομικού πλαισίου. Μεταπολεμικά, οι Συμμαχικές Δυνάμεις είναι αυτές που πρώτες συντάσσουν το νομικό πλαίσιο για την δίωξη των εγκληματιών πολέμου και η Ελλάδα έχοντας, ως πρότυπό της το ξένο παράδειγμα, οργανώνει τη δική της νομοθεσία, με σημαντικές βέβαια ελλείψεις στο νομικό κομμάτι και πολλά κενά στις δικογραφίες, ως προς τη δίωξη των εγκληματιών πολέμου.
Το τρίτο κεφάλαιο πραγματεύεται την σύλληψη του Μαξ Μέρτεν στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1957, την επίσκεψη Καραμανλή στην Βόννη τον Νοέμβριο του 1958 και την υπογραφή των οικονομικών ανάμεσα στις δύο πλευρές. Επιπροσθέτως, υπάρχει αναφορά στη ψήφιση του πρώτου νομοσχεδίου «περί αμνήστευσης εγκληματιών πολέμου».
Στο τέταρτο κεφάλαιο εξέτασα την δίκη του Μαξ Μέρτεν στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκλημάτων Πολέμου. Μέσα από τις καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας και των μαρτύρων υπεράσπισης επιχειρείται να φωτιστεί το πλαίσιο της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη, αλλά και η διαδικασία ενθύμησης της δίωξης των Εβραίων και των γεγονότων συνολικότερα στη δικαστική αίθουσα και στη δημόσια σφαίρα.
Τέλος, στο τελευταίο κεφάλαιο φωτίζεται μέσω των κατηγοριών του Μαξ Μέρτεν εναντίον του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, του υπουργού Εσωτερικών Δημήτρη Μακρή και του υφυπουργού Εθνικής Άμυνας Γιώργου Θεμελή για συνεργασία με τις δυνάμεις Κατοχής, η επαναφορά της τραυματικής περιόδου της Κατοχής και της Αντίστασης στο ελληνικό κοινοβούλιο. Το νέο ζήτημα Μέρτεν, και η ένταση στη βουλή καταδεικνύει πως μία υπόθεση εγκληματία πολέμου, αποτέλεσε αφορμή για την επαναφορά της τραυματικής δεκαετίας του ‘40. Μία υπόθεση στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 λειτούργησε ως μία «ιστορική εκκρεμότητα» για το «πρόσφατο παρελθόν» της δεκαετίας του ’40.
