Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ντεροπούλου- Ντέρου Ευδοξία
Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Τα παιδιά σπάνια θεωρούνται πολίτες με δικαίωμα συμμετοχής στη δημόσια πολιτική ζωή. Αντ’ αυτού, οι ενήλικες αναπτύσσουν νόμους, πολιτικές και πρακτικές εκ μέρους των παιδιών για σημαντικά ζητήματα που διαμορφώνουν τη ζωή τους, όπως είναι η εκπαίδευση τους, με το επιχείρημα ότι η ‘αθωότητα’ και η ‘ανωριμότητα’ τους δεν τους επιτρέπει να συμμετέχουν σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων για θέματα που τα αφορούν (Cohen, 2005· MacNaughton et al., 2007). Στην κυριαρχία αυτής της αντίληψης σημαντική ομάδα ερευνητών διατυπώνει αντίθετο λόγο, υποστηρίζοντας ότι τα παιδιά, ως άτομα με ικανότητες και δυνατότητες, έχουν δικαίωμα να εμπλέκονται ενεργά σε αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους (Christensen & James, 2000· Hill et al., 2004· Stafford et al., 2003).
Στο χώρο της εκπαίδευσης η διερεύνηση της οπτικής των παιδιών αναφορικά με την έννοια της ένταξης αποτελεί ένα νέο ερευνητικό πεδίο, στο οποίο οι απόψεις των παιδιών που αποκλείονται ή περιθωριοποιούνται διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο (Corbett & Slee, 2000), υπογραμμίζοντας την αξία της φωνής των παιδιών ανεξάρτητα από την ηλικία ή τη διάγνωσή τους σε ένα ενταξιακό πλαίσιο μάθησης όπου όλοι έχουν ευκαιρίες επιλογής και αυτοδιάθεσης (Mittler, 2000). Στο πεδίο της ενταξιακής εκπαίδευσης η έννοια της συμμετοχής τίθεται ως κεντρικό ζήτημα που καθορίζει την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται σε όλα τα παιδιά, καθώς η ένταξη συνδέεται με την ισότιμη συμμετοχή, την δικαιοσύνη τα ανθρώπινα δικαιώματα και την δημοκρατία (Nilholm, 2006 ·Forslund Frykedal & Hammar Chiriac, 2017).
Η παρούσα έρευνα δράσης επιχειρεί να μελετήσει και να καταγράψει τη συμμετοχή των νηπίων με αναπηρία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στις οργανωμένες δραστηριότητες του νηπιαγωγείου. Στα πλαίσια του ενταξιακού χαρακτήρα της έρευνας παρέχεται η δυνατότητα στα νήπια να εκφράσουν την οπτική τους σχετικά με τη συμμετοχή τους αλλά και να συμμετάσχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων αναφορικά με την επιλογή, οργάνωση και υλοποίηση των δομημένων δραστηριοτήτων του Νηπιαγωγείου.
Η θεωρητική πλαισίωση της έρευνας συνδέεται με τις θεωρίες μάθησης της κονστρουκτιβιστικής προσέγγισης της γνώσης ενώ οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σχεδιάστηκαν σύμφωνα με παιδαγωγικές διδακτικές προσεγγίσεις που βασίζονται στις αρχές της μαθητοκεντρικής εκπαίδευσης. Η μεθοδολογία της μελέτης υιοθετεί τα χαρακτηριστικά της ποιοτικής προσέγγισης της έρευνας δράσης. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη μέθοδο της τριγωνοποίησης διασφαλίζοντας στοιχεία από την οπτική της εκπαιδευτικού ερευνήτριας, του κριτικού φίλου και την οπτική των παιδιών σε συνδυασμό με την χρήση τριών διαφορετικών ερευνητικών εργαλείων. Η ανάλυση των ευρημάτων πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της θεματικής ανάλυσης περιεχομένου. Στην παρούσα έρευνα συμμετείχαν τέσσερα νήπια με αναπηρία μέλη μιας σχολικής ομάδας δεκαεννέα (19) νηπίων που φοιτούσαν στο τμήμα ενός νηπιαγωγείου, στο οποίο εκπαιδευτικός της τάξης ήταν η εκπαιδευτικός ερευνήτρια.
Από την ανάλυση των ευρημάτων διαπιστώνεται ότι τα νήπια επιλέγουν και οργανώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία με βασικό κριτήριο τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και βιώματα ενώ η συνδιαμόρφωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας έχει ως αποτέλεσμα την ενεργό εμπλοκή τους κατά τη διδακτική πράξη. Επιπρόσθετα, κατά την ερευνητική διαδικασία σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης της συμμετοχής τους αποτελεί η αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ των νηπίων όσο και με την εκπαιδευτικό ερευνήτρια, καθώς η συναισθηματική εμπλοκή της και η αποδοχή της αξίας της οπτικής του παιδιού ενδυναμώνει τη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τέλος, στα συμπεράσματα της έρευνας αναδεικνύεται ο πρωτεύοντας ρόλος της εκπαιδευτικού στην αξιοποίηση κατάλληλων διδακτικών μεθόδων και στρατηγικών με σκοπό τη δημιουργία ενός συμμετοχικού μαθησιακού περιβάλλοντος που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των παιδιών, ενισχύοντας τον ρόλο τους ως συνδιαμορφωτές της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Λέξεις-κλειδιά:
συμμετοχή νηπίων με αναπηρία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, συνδιαμόρφωση εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενταξιακή εκπαίδευση, ρόλος του εκπαιδευτικού, έρευνα δράσης
