Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Τσοτίνης Ανδρέας, Καθηγητής Φαρμακευτικής Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Ο υποδοχέας του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR) αποτελεί μόριο στόχευσης πολλών ερευνών. Η υπερέκφρασή του και τα σηματοδοτικά μονοπάτια, στα οποία συμμετέχει, συνδέουν τον υποδοχέα με μηχανισμούς καρκινογένεσης διαφόρων κακοηθειών. Ο σχεδιασμός φαρμάκων που στοχεύουν τον υποδοχέα και αναστέλλουν τη δράση του, έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό. Η επισήμανση μορίων αναστολέων της τυροσίνης κινάσης του EGFR αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο όχι μόνο για την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση αλλά και για την παρακολούθηση ή την βελτιστοποίηση της προτεινόμενης θεραπείας στη μάχη κατά του καρκίνου. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία αποσκοπεί στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη εξειδικευμένων διαγνωστικών ραδιοφαρμάκων για την απεικόνιση του EGFR. Αρχικά πραγματοποιήθηκε ο σχεδιασμός, η σύνθεση και ο χαρακτηρισμός δύο νέων 4–ανιλοκιναζολικών παραγώγων, που προσδένονται και πιθανόν αναστέλλουν τη δράση του υποδοχέα, με πικολινάμινο –Ν–οξικό αιθυλεστέρα (PAMA) και υπόλειμμα κυστεΐνης, ως χειλικοί παράγοντες. Το PAMA και η κυστεΐνη δρουν ως τριδραστικοί υποκαταστάτες, καθώς διαθέτουν κατάλληλο σύστημα δοτών (NNO για το PAMA και SNO για τη κυστεΐνη) που σταθεροποιεί τον πυρήνα fac–[M(I)(CO)3]+, όπου Μ=Re/99mTc, σχηματίζοντας ουδέτερα σύμπλοκα. Η σύνθεση των συμπλόκων του ρηνίου έγινε με τη βοήθεια των πρόδρομων οργανομεταλλικών ενώσεων [ReBr(CO)5] και [NEt4]2[Re(CO)3Br3], ενώ σε επίπεδο τεχνητίου η σύνθεση πραγματοποιήθηκε μέσω του πρόδρομου κατιόντος [99mTc(CO)3(H2O)3]+. Η μελέτη και ο χαρακτηρισμός των συμπλόκων Re περιλαμβάνει κλασικές φασματοσκοπικές μεθόδους IR, 1H-NMR. Ο χαρακτηρισμός των συμπλόκων του 99mTc βασίστηκε στη συγκριτική χρωματογραφία (RP–HPLC) χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα χαρακτηρισμένα σύμπλοκα του ρηνίου, ως αναφορά. Οι μελέτες σταθερότητας των ραδιενεργών συμπλόκων του τεχνητίου–99m, έδειξαν ότι τα σύμπλοκα είναι σταθερά, τόσο στο μίγμα της αντίδρασης παρασκευής, όσο και ως απομονωμένα από την HPLC. Ακόμη και όταν επωάζονται με περίσσεια (10-3Μ) ισχυρών ανταγωνιστών για το 99mTc(I), όπως η ιστιδίνη και η κυστεΐνη, η σταθερότητα ξεπερνάει το 95%. Η μελέτη λιποφιλικότητας των συμπλόκων του τεχνητίου–99m έδωσε τις τιμές logP 3.27 και 2.87 για τα δύο σύμπλοκα. Όπως αναμενόταν, η μεγαλύτερη τιμή λιποφιλικότητας αντιστοιχεί στο σύμπλοκο που φέρει ως χηλικό το PAMA, λόγω της ύπαρξης του δακτυλίου της πυριδίνης στο χηλικό σύστημα. Ακολούθως, διεξήχθησαν πειράματα τοξικότητας των τριδραστικών προσδετών και των αντίστοιχων συμπλόκων του Re, έναντι της ανθρώπινης καρκινικής κυτταρικής σειράς Α431 (επιδερμοειδές καρκίνωμα). Το σύμπλοκο που φέρει ως χηλικό το PAMA εμφάνισε μεγαλύτερη κυτταροτοξικότητα (IC50 =8.85 ± 2.62 μM) έναντι του συμπλόκου που με το σύστημα ατόμων δοτών (SNO) της κυστεΐνης (IC50 =29.56 ± 3.63 μM). Βάσει προηγούμενων πειραμάτων κυτταροτοξικότητας και σε συνδυασμό με τα παραπάνω αποτελέσματα, συμπεραίνουμε πως η αύξηση της απόστασης μεταξύ του χηλικού συστήματος και του φαρμακοφόρου βελτιώνει την κυτταροτοξικότητα. Τα σύμπλοκα του 99mTc αξιολογήθηκαν ως προς τη βιοκινητική τους σε αρσενικά ποντίκια τύπου Swiss Albino. Οι μελέτες έδειξαν πως και τα δύο σύμπλοκα εμφανίζουν γρήγορη αιματική κάθαρση, δεν καθηλώνονται σε κάποιο φυσιολογικό ιστό και η απέκκριση πραγματοποιείται από το ηπατοχολικό σύστημα.
Λέξεις-κλειδιά:
ρήνιο, τεχνήτιο, κιναζολίνες, ραδιοφαρμακευτική
