Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αικατερίνη-Μαρία Παππά, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ
Νίκη Βασιλάκη, Εντεταλμένη Ερευνήτρια, Τμήμα Μικροβιολογίας, Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ
Πηνελόπη Μαυρομαρά, Καθηγήτρια, Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Παναγιώτης Μαράκος, Καθηγητής, Τμήμα Φαρμακευτικής, ΕΚΠΑ
Χαραλαμπία Μπολέτη, Κύρια Ερευνήτρια, Τμήμα Μικροβιολογίας, Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ
Διδώ Βασιλακοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ
Κλεονίκη Λάμνησου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Παρά τις αποτελεσματικές θεραπείες έναντι του ιού της Ηπατίτιδας C (HCV), παραμένουν ακόμη προβλήματα, όπως το υψηλό κόστος, η εμφάνιση ανθεκτικότητας και οι συμμολύνσεις με τον ιό της Ηπατίτιδας Β (HBV) και τους συγγενικούς στον HCV ιοί Δάγκειος (DENV), Κίτρινου πυρετού (YFV) και Ζίκα (ZIKV). Ακόμη, είναι πολλά άγνωστα για τους κυτταρικούς μηχανισμούς ρύθμισης της ιικής αντιγραφής. Επομένως, στα πλαίσια της εργασίας αυτής μελετήθηκαν α) νέοι αναστολείς έναντι ιών της οικογένειας Flaviviridae (HCV, DENV, YFV, ZIKV) και ο μηχανισμός δράσης τους, και β) η σημασία κυτταρικών παραγόντων στην ιική αντιγραφή και παθογένεια για την ανάδειξη νέων βιοδεικτών και θεραπευτικών στόχων έναντι των ιών Flaviviridae, εστιάζοντας στα σηματοδοτικά μονοπάτια υποξίας, PI3K/ΑΚΤ και στην αποκαρβοξυλάση της L-Dopa (DDC) η οποία εντοπίσαμε να προσδένεται στην PI3K. Για τον πρώτο στόχο, ελέγχθηκαν έναντι των ιών Flaviviridae: 1) φυτικά εκχυλίσματα και απομονωμένες ενώσεις, 2) νουκλεοσιδικά και πεπτιδομιμητικά συνθετικά ανάλογα, βασισμένα σε εγκεκριμένους αντι-HCV αναστολείς, και 3) ανάλογα Ν-υδροξυϊμιδίου και ακετοϋδροξαμικού οξέος, που δεσμεύουν χηλικά δισθενή μεταλλοϊόντα στο ενεργό κέντρο ιικών ενζύμων. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν φυτικές ενώσεις με ευρεία αντι-ιική δράση, ενώ το φλαβονοειδές 2’-υδροξυγενιστεΐνη-7-O-γλυκοπυρανοσίδιο, ήταν αποτελεσματικό έναντι του DENV (μέση δραστική συγκέντρωση-EC50=6,38 μΜ. Το νουκλεοσιδικό ανάλογο 15d ανέστειλε τον HCV 1b (EC50=40,22 μΜ), με υψηλό φραγμό στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας. Οι μεταλλαγές ανθεκτικότητας υποδεικνύουν πως αναστέλλει αλληλεπιδράσεις της NS5A. Το Ν-υδροξυμίδιo ZF66 είχε EC50=3,08 μΜ έναντι του HCV 1b, με υψηλό φραγμό στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας, και πιθανά προσδένεται χηλικά στο ενεργό κέντρο της NS5B πολυμεράσης. Τέλος, τα ακετοϋδροξαμικά ανάλογα με υποκαταστάτη αδαμαντάνη, έχουν ευρεία δράση έναντι των HCV, DENV, YFV και ZIKV, με δραστικότερα τα ΖΒ5 (HCV 1b: EC50=0,08 μΜ) και ΖΡ64 (DENV: EC50=0,07 μΜ), παρουσιάζουν υψηλό φραγμό στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας και πιθανόν στοχεύουν την ιική πρωτεΐνη NS3. Για τον δεύτερο στόχο, δείχθηκε πως η υποξία (3% v/v Ο2) αυξάνει την RNA αντιγραφή του DENV, μέσω παραγόντων που ενεργοποιούνται στο χαμηλό οξυγόνο, όπως oι ΗΙF και AKT, αλλά όχι η PI3K. Επιπλέον, μειώνει τη δράση αναστολέων των HCV και DENV. Αντίστροφα, ο DENV επάγει τον HIF στο ατμοσφαιρικό οξυγόνο, προκαλώντας προς ώφελός του έναν μεταβολικό επαναπρογραμματισμό στο κύτταρο-ξενιστή. Επιπλέον, η μόλυνση από DENV και HCV επηρεάζει αρνητικά την έκφραση της DDC, ενώ η DDC επηρεάζει αρνητικά την ιική αντιγραφή. H αρνητική συσχέτιση μεταξύ HCV RNA και mRNA της DDC επιβεβαιώθηκε σε ηπατικές βιοψίες ασθενών με χρόνια HCV μόλυνση. Συνολικά, βρέθηκαν αναστολείς με ευρεία δράση έναντι των ιών Flaviviridae, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως αντι-ιικά φάρμακα, καθώς και για την αντιμετώπιση συλλοιμώξεων ή αναδυόμενων ιών. Επιπλέον, βρέθηκαν παράγοντες που ρυθμίζονται από τα μονοπάτια υποξίας και PI3K/AKT και παίζουν σημαντικό ρόλο στην αντιγραφή των ιών Flaviviridae, όπως οι HIF (DENV) και DDC (HCV, DENV), που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αντι-ιικοί στόχοι, ή βιοδείκτες της εξέλιξης της νόσου.
