Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Πλάτων Ελευθέριος, Επίκουρος καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Μαντζουράνη Ελένη, Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Παπαδάτος Γιάννης, Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της κεραμικής παραγωγής ορισμένων θέσεων της Ανατολικής Κρήτης κατά τη Νεοανακτορική περίοδο. Ο βασικός στόχος αυτού του πονήματος είναι η αναγνώριση των τοπικών γνωρισμάτων στην κεραμική παραγωγή, ο προσδιορισμός τεχνοτροπικών εργαστηρίων και η διερεύνηση της κοινωνικής τους σημασίας στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο.
Το θεωρητικό υπόβαθρο της εργασίας, επηρεασμένο από θεωρίες περί παγίωσης πρακτικών και ανθρώπινης δράσης, χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι οι τεχνοτροπίες συνίστανται από διαδικασίες, νοητικές και χειρωνακτικές, καθώς και από επιλογές συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, μορφολογικών, διακοσμητικών, τεχνολογικών, έναντι άλλων. Η παρούσα έρευνα καλείται να εντοπίσει τις τεχνοτροπικές ομαδοποιήσεις και να προσεγγίσει τους λόγους που οδήγησαν σε αυτές τις επιλογές, ώστε να κατανοήσει πτυχές του κοινωνικού πλαισίου.
Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το γεωγραφικό και χρονολογικό πλαίσιο της εργασίας, οι πρόσφατες απόψεις των μελετητών σε ζητήματα χρονολόγησης και κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης, ενώ γίνεται σύντομη αναφορά στην Ειδική Ανακτορική Παράδοση. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται ο χαρακτήρας της κεραμικής παραγωγής ανά θέση και διαμορφώνονται τεχνοτροπικές ομάδες και «περιφερειακές» τεχνοτροπίες. Η κεραμική που εξετάζεται προέρχεται από τον Μύρτο Πύργο, τον Πρινιάτικο Πύργο, τα Γουρνιά, το Μόχλο, το Παλαίκαστρο, τη Ζάκρο, την περιοχή της Ιεράπετρας, την Ψείρα, τον Μακρύγιαλο, τον Παπαδίοκαμπο, τον Πετρά, τη Ζου, τη Ρίζα Αχλαδιών, τον Προφήτη Ηλία-Πραισό Σητείας, το Βάι, τις Καρούμες και την Επάνω Ζάκρο. Οι θέσεις παρουσιάζονται μεμονωμένα, ώστε να γίνει κατανοητός ο τοπικός χαρακτήρας της κεραμικής, σε σχέση με το πλαίσιο αναφοράς και το επίπεδο μελέτης και δημοσίευσης κάθε θέσης.
Μέσα από τη σύνθεση των δεδομένων, στο τρίτο κεφάλαιο, γίνεται αντιληπτό ότι η εξέταση των κεραμικών τεχνοτροπιών διαθέτει πολυπρισματικό χαρακτήρα. Αρχικά, η συνεξέταση των τεχνολογικών και τεχνοτροπικών χαρακτηριστικών της
κεραμικής επιτρέπει την κατανόηση του χαρακτήρα της κεραμικής παραγωγής σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και την εξέλιξή της κατά τη διάρκεια της Νεοανακτορικής περιόδου. Μια από τις βασικές θεματικές αυτής της εργασίας είναι η σχέση της κεραμικής με την παράδοση και οι πιθανές ερμηνείες αυτής της σχέσης. Επιπρόσθετα, η παρατήρηση κοινών στοιχείων μεταξύ των θέσεων υποδεικνύει ενδεχομένως «περιφέρειες» στην Ανατολική Κρήτη, οι οποίες δύναται να αποκαλύπτουν οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές ή ιδεολογικές σχέσεις. Τέλος, ο χαρακτήρας της κεραμικής της Ανατολικής Κρήτης αντιπαραβάλλεται με τα βασικά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της Κεντρικής Κρήτης, με βασικό εκπρόσωπο την Κνωσό, ώστε να διερευνηθεί ο βαθμός επίδρασης και, αν είναι εφικτό, η μορφή της σχέσης ανάμεσα στις δύο περιοχές. Η εξέταση των κεραμικών τεχνοτροπιών στα παραπάνω επίπεδα ωθεί τη συζήτηση πάνω σε διαφορετικές πτυχές της μινωικής κοινωνίας, συμβάλλοντας στην κατανόησή τους.
Λέξεις-κλειδιά:
Μινωική κεραμική, Νεοανακτορική περίοδος, Ανατολική Κρήτη, Μινωική κοινωνία
