Μονάδα:
Τμήμα Ιστορίας και ΑρχαιολογίαςΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2019-11-11
Συγγραφέας:
Μαστροχρήστος Νικόλαος
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Νικόλαος Γκιολές, ομότιμος καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Σοφία Καλοπίση-Βέρτη, ομότιμη καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Αικατερίνη Νικολάου, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Πάλλης, επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Αναστασία Δρανδάκη, επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Δημήτριος Παυλόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Φουντουκλί Ρόδου
Γλώσσες διατριβής:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Φουντουκλί Ρόδου
Περίληψη:
Ο ναός του αγίου Νικολάου στο Φουντουκλί βρίσκεται στην ενδοχώρα της Ρόδου, σε κατάφυτη περιοχή κοντά στο χωριό Διμυλιά. Ανήκει στον σπάνιο τετράκογχο αρχιτεκτονικό τύπο, με τρία συνολικά παραδείγματα στο νησί της Ρόδου. Στοιχεία του πλίνθινου διακόσμου του και συγκρίσεις με τα πλησιέστερα παράλληλα συνηγορούν ότι κτίσμα και διάκοσμος αποτελούν προϊόν μίας και μόνης χορηγίας.
Χρονολογημένη με επιγραφή στα 1497/8, θεωρείται μια από τις σημαντικότερες μεσαιωνικές εκκλησίες του νησιού, λόγω του ιδιάζοντος αρχιτεκτονικού της τύπου και του ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας τοιχογραφικού της διακόσμου. Το μνημείο σώζει σχεδόν ακέραιο το εικονογραφικό του πρόγραμμα, που περιλαμβάνει παραστάσεις από το βίο και το Πάθος του Ιησού, συνθέσεις ευχαριστιακού ή μοναστικού περιεχομένου, όπως το όραμα του αγίου Παχωμίου με τον άγγελο, θαύμα του αγίου Νικολάου και το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας και η Κοινωνία της Μαρίας της Αιγυπτίας. Επίσης, πλήθος αγίων μορφών, μοναχοί, στρατιωτικοί, ιαματικοί άγιοι και αγίες, καθώς και ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας διακοσμητικά θέματα έχουν συμπεριληφθεί στην διακόσμηση. Μεταξύ των αγίων μορφών, σε προβεβλημένη θέση εκατέρωθεν της δυτικής θύρας του ναού, παριστάνονται σε δύο πίνακες τα μέλη της οικογενείας του κτήτορα. Ο γηραλέος πανσέβαστος λογοθέτης Νικόλαος Βαρδοάνης με τη συμβία του, Ευδοκία Στρε(υ)βλού και στον πάρισο πίνακα τα τρία τέκνα τους σε παραδείσιο λευκό τοπίο: οι νεαροί Μαρία και Μιχαήλ και ο μικρός Γεώργιος. Από τις επιγραφές που τους συνοδεύουν πληροφορούμαστε ότι τα τρία παιδιά του πέθαναν ἐκ πανώλης, στην δε επιγραφή της Μαρίας σημειώνεται και ο τόπος: εἰς Ρόδον. Στην δε κτητορική επιγραφή παραδίδεται το έτος 7006 (1497/8).
Η παρούσα διατριβή αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο, ξεκινώντας από την ιστορία της έρευνας, απαριθμούνται οι παλαιότερες δημοσιεύσεις και μνείες του ναού. Ακολούθως, έχει προταχθεί εν είδει προοιμίου η αναφορά στην κατάσταση διατήρησης του μνημείου και τις επεμβάσεις της Ιταλικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Ακολουθεί το ιστορικό πλαίσιο, με τα σημαντικότερα γεγονότα της περιόδου της Ιπποτοκρατίας (1309-1522), και, σε ξεχωριστό, μικρής έκτασης υποκεφάλαιο, οι λιγοστές ιστορικές πληροφορίες της ίδιας περιόδου αναφορικά με την περιοχή της Διμυλιάς, στην οποία ανήκει ο ναός του Αγίου Νικολάου. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται η αρχιτεκτονική του μνημείου. Στο τρίτο μέρος εξετάζεται ο γραπτός διάκοσμος του μνημείου, ξεκινώντας με την διάταξη του εικονογραφικού προγράμματος. Ακολουθεί η ενδελεχής εικονογραφική μελέτη του ναού, όπου τα θέματα αναλύονται ομαδοποιημένα. Στο τέλος της εικονογραφικής ανάλυσης, ως αδιάσπαστη και αλληλοσυμπληρούμενη ενότητα, συνεξετάζονται η κτητορική επιγραφή και οι παραστάσεις της οικογένειας των κτητόρων. Ο σχολιασμός του εικονογραφικού προγράμματος και των θεμάτων που επελέγησαν στην διακόσμηση έπεται της εικονογραφικής ανάλυσης. Ακολουθεί η τεχνοτροπική μελέτη των τοιχογραφιών, με όλες τις δυσκολίες λόγω της κατάστασης διατήρησής τους. Των συμπερασμάτων προγείται επισκόπηση της τέχνης της Ιπποτοκρατίας, προκειμένου να γίνει σύνδεση των ιδαιτεροτήτων του συνόλου με τις τοιχογραφίες των λοιπών μνημείων της Δωδεκανήσου, αλλά και των φορητών εικόνων. Στο τελευταίο κεφάλαιο, ανακεφαλαιώνονται και συγκεντρώνονται όλα τα στοιχεία, που οδηγούν σε συμπεράσματα αναφορικά με την προσωπικότητα του κτήτορα και του ζωγράφου, αλλά και το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι στη Ρόδο στην καμπή του 15ου αιώνα.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
Ρόδος, τοιχογραφίες, 15ος αιώνας, δωρητές, πανώλη
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
1125
