Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Κούκια Ευμορφία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ, Επιβλέπουσα
Μαδιανός Μιχαήλ, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Οικονόμου Μαρίνα, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ
Σουρτζή Παναγιώτα, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Καλοκαιρινού Αθηνά, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ζέρβας Ιωάννης, Καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ
Φώτος Νικόλαος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Σκοπό της έρευνας αυτής αποτέλεσε η διερεύνηση των εργασιακών παραγόντων σε περίοδο οικονομικής κρίσης, καθώς και του τρόπου και του βαθμού που αυτοί επηρεάζουν την ψυχική υγεία των εργαζομένων. Συγκεκριμένα, μελετήθηκε η συσχέτιση των επιμέρους εργασιακών χαρακτηριστικών με τα επίπεδα καταθλιπτικότητας, Μείζονος Κατάθλιψης (ΜΚ) και Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους (ΔΓΑ) στον εργαζόμενο πληθυσμό. Η συγκριτική ανάλυση της κατάστασης της ψυχικής υγείας των εργαζόμενων με αυτή των άνεργων ατόμων σε περίοδο οικονομικής κρίσης, αποτέλεσε έναν επιπλέον στόχο της μελέτης αυτής.
Η έρευνα που διεξήχθη ήταν ποσοτικού τύπου, περιγραφική ενώ η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν αυτή της συγχρονικής μελέτης. Η συλλογή του δείγματος έγινε με τη διεξαγωγή επιτόπιας έρευνας με τη χορήγηση δομημένου ερωτηματολογίου.
Ως χώρος διεξαγωγής της μελέτης ορίστηκε η Περιφέρεια Αττικής, ενώ το δείγμα αποτέλεσαν μόνιμοι κάτοικοι, εργαζόμενοι και άνεργοι. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε σε επιλεγμένους δημόσιους και μη οργανισμούς, φορείς και επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Περιφέρεια Αττικής, για τους οποίους ελήφθη η απαραίτητη έγκριση από τους αρμόδιους. Για την εύρεση του δείγματος των ανέργων πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις έξω από τα κατά τόπους Γραφεία του ΟΑΕΔ.
Επιλέχθηκε αντιπροσωπευτικό δείγμα (sampling with quotas) 296 ατόμων (εκ των οποίων 210 εργαζόμενοι και 86 άνεργοι), άνω των 18 ετών. Η δειγματοληψία έγινε κατά στρώματα ως προς το φύλο και την ηλικία σύμφωνα με στοιχεία της απογραφής του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ).
Για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα με τη δημιουργία και τη χορήγηση ερωτηματολογίου. Για τη συγκριτική ανάλυση των δεδομένων που αφορούν στην ψυχική υγεία των εργαζόμενων και των ανέργων, δημιουργήθηκε δεύτερο ερωτηματολόγιο ειδικά για τους ανέργους.
Στα ερωτηματολόγια ενσωματώθηκαν τα παρακάτω σταθμισμένα εργαλεία:
α) Ο Δείκτης Προσωπικής Οικονομικής Δυσχέρειας (IPED Index) από τον οποίο προκύπτει η δυσκολία ανταπόκρισης στις καθημερινές οικονομικές απαιτήσεις.
β) Η Κλίμακα CES-D, η οποία ανιχνεύει τα καταθλιπτικά συμπτώματα.
γ) Η ενότητα της Δομημένης Κλινικής Συνέντευξης (SCID-I) που αναφέρεται στη διάγνωση Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους.
Επιπλέον, για τη διερεύνηση της εργασιακής ικανοποίησης δημιουργήθηκε η Κλίμακα Εργασιακής Ικανοποίησης (ΚΕΙ), η οποία αποτελείται από 22 λήμματα. Η εσωτερική συνοχή της Κλίμακας Εργασιακής Ικανοποίησης (ΚΕΙ) ελέγχθηκε με τον στατιστικό δείκτη Cronbach’s a.
Αντίστοιχα, για τη διερεύνηση της εργασιακής ανασφάλειας δημιουργήθηκε Κλίμακα Εργασιακής Ανασφάλειας (ΚΕΑ), η οποία αποτελείται από 15 λήμματα. Η εσωτερική συνοχή της Κλίμακας Εργασιακής Ανασφάλειας (ΚΕΑ) ελέγχθηκε με τον στατιστικό δείκτη Cronbach’s a.
Από τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων προέκυψε ότι:
1) Η θέση στο επάγγελμα αλλά όχι το είδος σύμβασης, επηρεάζει τη βαθμολόγηση της Κλίμακας CES-D. Το 45,6% των ιδιωτικών υπαλλήλων βρέθηκε να παρουσιάζει καταθλιπτικά συμπτώματα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους ελεύθερους επαγγελματίες ήταν 31,4%.
2) Στατιστικά σημαντική σχέση παρατηρήθηκε μεταξύ ΔΓΑ και είδους σύμβασης (p-value=0,018). Το 45,5% των ατόμων που κατά τη διάρκεια της έρευνας είχαν συνάψει σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου μερικής απασχόλησης βρέθηκε να πληροί τα κριτήρια για τη διάγνωση της ΔΓΑ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα άτομα που είχαν συνάψει σύμβαση έργου ήταν 0%.
3) Στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις βρέθηκαν μεταξύ της Μείζονος Κατάθλιψης (ΜΚ) και των ανεξάρτητων μεταβλητών "ηλικία" και "οικογενειακή κατάσταση", στο δείγμα των εργαζομένων. Ειδικότερα, τα άτομα ηλικίας 55-66 και οι διαζευγμένοι αποτελούν τις κατηγορίες που εμφανίζουν Μείζονα Κατάθλιψη σε μεγαλύτερο ποσοστό.
4) Στατιστικά σημαντική σχέση (p-value<0,05) βρέθηκε μεταξύ διάρκειας ανεργίας και προσωπικής οικονομικής δυσχέρειας στο δείγμα των ανέργων. Οι μακροχρόνια άνεργοι (13-24 μήνες) βιώνουν υψηλή προσωπική οικονομική δυσχέρεια σε μεγαλύτερο ποσοστό.
5) Οι γυναίκες, τα άτομα ηλικίας 25-34, τα άτομα που βρίσκονται σε συμβίωση, οι φοιτητές/ φοιτήτριες, τα άτομα με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 3.601-7.560 €, οι ιδιωτικοί υπάλληλοι και τα άτομα που εργάζονται με σύμβαση ωρομίσθιας εργασίας, βρέθηκαν να αποτελούν τις κατηγορίες που εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά εργασιακής ικανοποίησης.
6) Στατιστικά σημαντική σχέση (p-value<0,05) βρέθηκε μεταξύ εργασιακής ικανοποίησης και θέσης στο επάγγελμα. Μεγαλύτερες βαθμολογίες στην Κλίμακα Εργασιακής Ικανοποίησης παρατηρήθηκαν στους ιδιοκτήτες επιχείρησης (περισσότερο εργασιακά ικανοποιημένοι), ενώ χαμηλότερες βαθμολογήσεις παρατηρήθηκαν στους ιδιωτικούς υπάλληλους.
7) Οι γυναίκες, τα άτομα ηλικίας 45-54, οι έγγαμοι, οι απόφοιτοι λυκείου, τα άτομα με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 18.001-21.600 €, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και τα άτομα που εργάζονται χωρίς να έχουν υπογράψει κάποιου είδους σύμβασης, βρέθηκαν να αποτελούν τις κατηγορίες που αντιμετωπίζουν υψηλή εργασιακή ανασφάλεια σε μεγαλύτερο ποσοστό.
8) Τα εργαζόμενα άτομα με υψηλή προσωπική οικονομική δυσχέρεια, με υψηλή εργασιακή ανασφάλεια και με τη διάγνωση της Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους, εμφανίζουν καταθλιπτική συμπτωματολογία σε ποσοστό 58%, 66,7% και 62,5% αντίστοιχα.
9) Τα εργαζόμενα άτομα με υψηλή προσωπική οικονομική δυσχέρεια, με χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση και με τη διάγνωση της Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους εμφανίζουν ικανά συμπτώματα για τη διάγνωση Μείζονος Κατάθλιψης σε ποσοστό 6,9%, 9,1% και 12% αντίστοιχα.
10) Τα εργαζόμενα άτομα με υψηλή εργασιακή ανασφάλεια, με υψηλή προσωπική οικονομική δυσχέρεια και με καταθλιπτική συμπτωματολογία παρουσίασαν Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους (ΔΓΑ) σε ποσοστό 75%, 12,1% και 17,9% αντίστοιχα.
11) Τα άνεργα άτομα με υψηλή προσωπική οικονομική δυσχέρεια βρέθηκαν να έχουν καταθλιπτική συμπτωματολογία σε ποσοστό 82,4%, ικανά συμπτώματα για τη διάγνωση της ΜΚ σε ποσοστό 15,8%, ενώ η διάγνωση της Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους βρέθηκε σε ποσοστό 10,5%.
12) Οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι που αντιμετώπιζαν υψηλή οικονομική δυσχέρεια εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά ΜΚ συγκρινόμενοι με τους εργαζόμενους και τους ανέργους με χαμηλή οικονομική δυσχέρεια.
13) Οι άνεργοι εμφανίζουν σταθερά μεγαλύτερα ποσοστά καταθλιπτικών συμπτωμάτων και Μείζονος Κατάθλιψης σε σχέση με τους εργαζομένους, αλλά όχι Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους.
14) Οι εργαζόμενοι με μέτρια και υψηλή εργασιακή ανασφάλεια εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά καταθλιπτικών συμπτωμάτων, έναντι του συνόλου των εργαζομένων.
15) Οι εργαζόμενοι με χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση, εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά Μείζονος Κατάθλιψης, τα οποία προσεγγίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα αντίστοιχα ποσοστά για την ομάδα των ανέργων. Τα άτομα που βρίσκουν την ικανοποίηση από την εργασία τους χαμηλή, έχουν τις ίδιες πιθανότητες με την ομάδα των ανέργων να εμφανίσουν ΜΚ.
16) Οι εργαζόμενοι με υψηλή εργασιακή ανασφάλεια εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά Διαταραχής Γενικευμένου Άγχους, πολύ μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα ποσοστά της ομάδας των ανέργων. Συνεπώς, τα άτομα που βιώνουν υψηλή εργασιακή ανασφάλεια, διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ΔΓΑ, ακόμα και σε σχέση με τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση ανεργίας.
