Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννης Τούντας, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Αρετή Λάγιου, Καθηγήτρια, Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Αντώνιος Πολίτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Σημασία: Oι επαγγελματίες υγείας καλούνται να διαχειριστούν την ασθένεια και τον πόνο του ατόμου, καθώς και να αντιμετωπίσουν παράλληλα τις συνθήκες που προκύπτουν στην επαγγελματική και προσωπική ζωή τους. Η άμεση εμπλοκή με το άτομο και οι εντάσεις που βιώνουν συνηγορούν στη συναισθηματική, σωματική, κοινωνική και πνευματική εξάντληση καθώς και στη μείωση της επιθυμίας να συμπονέσουν και να φροντίσουν τους άλλους. Αυτή η συνθήκη συναντάται να περιγράφεται στη βιβλιογραφία ως κόπωση συμπόνιας (compassion fatigue). Τα υψηλά ποσοστά κόπωσης συμπόνιας οδηγούν τον επαγγελματία να χάσει την ικανότητα του να νιώσει ικανοποίηση ή χαρά, επαγγελματική ή προσωπική.
Σκοπός: Σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση της ποιότητας της επαγγελματικής ζωής των επαγγελματιών υγείας που εργάζονται στο Βόρειο Αιγαίο σύμφωνα με την κλίμακα επαγγελματικής ποιότητας ζωής Professional Quality of Life Scale - Proqol και η διερεύνηση συσχετίσεων μεταξύ κοινωνικοδημογραφικών και εργασιακών χαρακτηριστικών του δείγματος και των τριών υποκλιμάκων της ποιότητας επαγγελματικής ζωής.
Μέθοδος: Συγχρονική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2019. Στην έρευνα συμμετείχαν 111 επαγγελματίες υγείας που παρέχουν τις υπηρεσίες τους στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Το δείγμα της έρευνας είναι οι επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι εργάζονται και στους τρεις τομείς υγειονομικής περίθαλψης (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη), δημοσίου και εργαζόμενοι σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Το ερωτηματολόγιο που χορηγήθηκε στους επαγγελματίες υγείας περιλαμβάνει κοινωνικο-δημογραφικά και εργασιακά χαρακτηριστικά και την κλίμακα Επαγγελματικής Ποιότητας Ζωής – ProQOL (Stamm, 2010).
Αποτελέσματα: Η κλίμακα καθορίζει τρεις συνιστώσες, στις οποίες φαίνεται ότι εκείνη της Ικανοποίησης Συμπόνιας έχει σημαντικά την υψηλότερη μέση βαθμολογία (37,4) έναντι της Επαγγελματικής Εξουθένωσης (30,9) ή του Δευτερογενούς Τραυματικού στρες (27,3). Σημειώνεται λοιπόν και σύμφωνα με τα 95% διαστήματα εμπιστοσύνης ότι και οι τρεις υποκλίμακες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους (p<0,05). Τα εργασιακά τους χαρακτηριστικά ωστόσο, είναι εκείνα που καθορίζουν ή δύναται να επηρεάζουν την Ποιότητα Ζωής τους. Συγκεκριμένα, η Ικανοποίηση συμπόνιας επηρεάζεται αρνητικώς σημαντικά από το εργασιακό κλίμα, καθώς όσο χειροτερεύει (ουδέτερο ή κακό ή πολύ κακό) μειώνονται σημαντικά τα επίπεδα Ικανοποίησης συμπόνιας (stand. beta=-0,266, p=0,013). Στην επαγγελματική εξουθένωση, η ειδικότητα και συγκεκριμένα οι ψυχολόγοι ή/και νοσηλευτές ή/και κοινωνικοί λειτουργοί φαίνεται να προσδίδουν προγνωστικά χαμηλότερα επίπεδα (stand. beta=0,605, p=0,016) ενώ επίσης το εργασιακό κλίμα επιδρά προγνωστικά, καθώς όσο χειροτερεύει (ουδέτερο ή κακό ή πολύ κακό) αυξάνονται σημαντικά τα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης (stand. beta=0,434, p<0,001). Στο Δευτερογενές Τραυματικό στρες, η αύξηση των ετών προϋπηρεσίας φαίνεται να προσδίδει οριακά σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα (stand. beta=-0,400, p=0,050) ενώ επίσης το εργασιακό κλίμα επιδρά προγνωστικά.
Συμπεράσματα: Οι επαγγελματίες υγείας χρειάζονται πληροφόρηση και ενημέρωση για τον εργασιακό κίνδυνο της κόπωσης συμπόνιας, ο οποίος ελλοχεύει από την πρακτική άσκηση του επαγγέλματος. Τα στελέχη διοίκησης είναι σημαντικό να δώσουν τη σημαίνουσα σημασία σε παρεμβάσεις πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου της κόπωσης συμπόνιας, εστιάζοντας στους προγνωστικούς παράγοντες που έχει φανεί από τις έρευνες ότι επηρεάζουν. Η ανάληψη πρωτοβουλιών από τους φορείς εργασίας και η δημιουργία προγραμμάτων ψυχολογικής υποστήριξης και ενίσχυσης της επαγγελματικής αυτοαποτελεσματικότητας θεωρείται ένα σημαντικό μέτρο διαχείρισης του προβλήματος και βελτίωσης τόσο των συνθηκών εργασίας των επαγγελματιών, όσο και της αύξησης του επιπέδου των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.
Λέξεις-κλειδιά:
Ποιότητα επαγγελματικής ζωής, Επαγγελματίες υγείας, Κόπωση συμπόνιας, Επαγγελματική εξουθένωση, Δευτερογενές τραυματικό στρες, Ικανοποίηση συμπόνιας
