Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μυστακίδου Κυριακή, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κουλουλίας Βασίλειος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Πάσχου Περιστέρα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Χατζηιωάννου Αχιλλέας, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μπατιστάκη Χρυσάνθη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μαυραγάνη Κλειώ, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ζυγογιάννη Άννα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η εκφύλιση του μεσοσπονδύλιου δίσκου της σπονδυλικής στήλης έχει επικράτηση της τάξης του 15% στο γενικό πληθυσμό και πάνω από 50% σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Σύγχρονες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα είναι μια ασθένεια μείζονος ενδιαφέροντος με τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο, που οφείλεται σε διάφορους λόγους και έχει γίνει η πιο κοινή αιτία της συνταγογράφησης των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων,με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται ιδίως για τους ηλικιωμένους. Πολυμορφισμοί , ειδικά για την κλινικά και ακτινολογικά επιβεβαιωμένη οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης, δεν έχουν δεν έχουν ποτέ μελετηθεί στον ελληνικό πληθυσμό.
Σκοπός: Ο σκοπός της μελέτης ήταν να διερευνηθούν οι παράγοντες κινδύνου και το γενετι-κό υπόβαθρο της εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας της σπονδυλικής στήλης στον ελληνικό πλη-θυσμό με την ανίχνευση ειδικών γενετικών πολυμορφισμών, η οποία μπορεί να εμπλέκεται στην αιτιολογία της νόσου.
Μεθοδολογία: Έγινε λεπτομερής εξέταση και ανάλυση του GDF5, CDMP1, CDMP2, Asporin, Smad3 και του χρωμοσώματος 7q22 σε 258 ασθενείς (188 γυναίκες και 70 άνδρες) με κλινικά και ακτινολογικά επιβεβαιωμένη εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα και σε 243 άτομα ελέγχου (138 γυναίκες και 105 άνδρες) προκειμένου να προσδιοριστεί το ποσοστό συσχέτι-σης του γενετικού υπόβαθρου που θεωρείται υπεύθυνο στην Ελλάδα.
Αποτελέσματα: Ο παράγοντας GDF5 εκφράστηκε σε 298 (59,5%) άτομα, η πρωτεΐνη SMAD3 σε 297 (59,3%), η πρωτεΐνη ASPN σε 364 (72,7%) και το χρωμόσωμα 7q22 σε 468 (93,4%) στο σύνολο του πληθυσμού. Οι ασθενείς που έπασχαν από οστεοαρθρίτιδα είχαν σημαντικά μεγαλύτερο δείκτη μάζας σώματος (27,9±4,8 έναντι 26,7±4,8, p<0,05), σημαντικά μεγαλύτερη επαγγελματική έκθεση (15,5% έναντι 1,2%, p<0,05), σημαντικά μεγαλύτερη βα-ριά σωματική καταπόνηση (20,9% έναντι 0,8%, p<0,05), δεν έκαναν ποτέ φυσική άσκηση σε σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό (77,9% έναντι 0%, p<0,05) και θήλασαν σε σημαντικά με-γαλύτερο ποσοστό (58,3% έναντι 0%, p<0,05) σε σχέση με τους μάρτυρες. Μόνο οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα ανέφεραν πόνο και περιορισμό δραστηριοτήτων λόγω πόνου. Συνολικά, 231 (89,5%) ασθενείς εμφάνισαν οστεοαρθρίτιδα στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στή-λης, 165 (64%) στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και 82 (31,8%) στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η οστεοαρθρίτιδα στους ασθενείς οφειλόταν στην έκφραση αλληλομόρφων του χρωμοσώματος 7q22 και της πρωτεΐνης Smad3. Συγκεκριμένα, σημαντι-κά περισσότεροι ασθενείς σε σχέση με μάρτυρες εξέφρασαν το αλληλόμορφο rs3815148 (64 έναντι 1, p<0,05), το αλληλόμορφο rs331377 (136 έναντι 1, p<0,05), το αλληλόμορφο rs17154040 (114 έναντι 1, p<0,05), το αλληλόμορφο rs3801954 (130 έναντι 1, p<0,05) και το αλληλό-μορφο rs2023685 (93 έναντι 0, p<0,05). Δοκιμασίες έδειξαν τα SNPs rs3801954 και
rs2023685 να σχετίζονται με τη νόσο (p-value 0,0312 και 0,0041, αντιστοίχως), αλλά μόνο το SNP rs2023685 διατήρησε σημαντικό p-value (0,046) μετά την εκτέλεση 1000 δοκιμών με-ταλλάξεων. Δοκιμές συσχέτισης των απλότυπων έδειξαν ότι οι απλότυποι ATCATCC (p=0.0064) και CTTACCT (p=0.0105) φαίνεται να σχετίζονται με οστεοαρθρίτιδα της σπον-δυλικής στήλης και διατήρησαν αυτό το αποτέλεσμα ακόμη και μετά την εκτέλεση 1000 δο-κιμών μεταλλάξεων (p των μεταλλάξεων 0,006 και 0,011 αντίστοιχα). Δοκιμασίες ελέγχου συσχέτισης των δεικτών και απλοτύπων για το SNP rs422342 έδειξε ότι σχετίζεται στατιστι-κά σημαντικά (p=0.0282) με την οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης (p μεταλλάξεων = 0,042).
Συμπεράσματα: Οι παράγοντες κινδύνου που βρέθηκαν να ευθύνονται για την ανάπτυξη της οστεοαρθρίτδας είναι η παχυσαρκία, η βαριά σωματική καταπόνηση, η μη άσκηση και η χει-ρωνακτική εργασία. Οι περισσότεροι ασθενείς εμφάνισαν οστεοαρθρίτιδα κυρίως στην οσφυ-ϊκή και αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η οστεοαρθρίτιδα στους ασθενείς οφειλό-ταν στην έκφραση αλληλομόρφων του χρωμοσώματος 7q22 και της πρωτεΐνης Smad3. Ο παράγοντας GDF5 και η πρωτεΐνη Asporin δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην έκφραση της οστεοαρθρίτιδας. Αυτή είναι η πρώτη μελέτη ανάλυσης του γονότυπου αυτών των γονιδίων που πιστεύεται ότι εμπλέκονται στην οστεοαρθρίτιδα στον ελληνικό λαό και τα αποτελέσμα-τα δείχνουν ότι η γενετική βάση της οστεοαρθρίτιδα στην Ελλάδα είναι διαφορετική τουλά-χιστον από τις Ασιατικές χώρες
