Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Παπαδοπούλου Καλλιρόη
Επίκουρη Καθηγήτρια
Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών
Περίληψη:
Η μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό αποτελεί μια κρίσιμη περίοδο στην ανάπτυξη των παιδιών (Pianta, Rimm-Kauffman & Cox, 1999), ενώ οι εμπειρίες από τις μεταβάσεις αυτές αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες της μελλοντικής προόδου και των ακαδημαϊκών επιτεύξεών τους (Fabian & Dunlop, 2007 · Peters, 2010 ). Για τους σκοπούς αυτής της εργασίας, ο όρος μετάβαση αναφέρεται σε μια διαδικασία αλλαγής που βιώνουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους, όταν αλλάζουν βαθμίδες εκπαίδευσης, με σημαντικές διαφορές κάθε φορά στις πολιτικές, το πρόγραμμα σπουδών, τη μεθοδολογία διδασκαλίας, τα περιβάλλοντα, τους ρόλους και τις προσδοκίες (Klerfelt & Graneld, 1994). Αυτή η φάση της ζωής των παιδιών αναγνωρίζεται γενικά ως περίοδος με έντονες, γρήγορες και πολλαπλές αναπτυξιακές, κοινωνικές και θεσμικές αλλαγές (Vogler, Crivello & Woodhead, 2008) και ενώ η μετάβαση είναι αναμενόμενη και συνδεδεμένη με τη ζωή του κάθε παιδιού, ταυτόχρονα είναι και μια αγχωτική περίοδος για τα ίδια και τους γονείς τους.
Η παρούσα ποιοτική μελέτη πραγματεύεται τη μετάβαση των παιδιών με αναπηρία από την προσχολική στη δημοτική εκπαίδευση. Στοχεύει στο να παράσχει μια γενική εικόνα των σχέσεων που αναπτύσσονται και των πρακτικών που υιοθετούνται από δασκάλους και νηπιαγωγούς. Αποσκοπεί στην επισήμανση των παραγόντων, των αντιλήψεων και πολιτικών που διαμορφώνουν τις σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών και καθορίζουν τις πρακτικές που αυτοί υιοθετούν κατά τη διαδικασία μετάβασης των μαθητών, με στόχο την κατανόηση, η οποία θα μας επιτρέψει να παρέμβουμε και να ανατρέψουμε τους παράγοντες που δημιουργούν την ευπάθεια, δρουν ανασταλτικά και δυσχεραίνουν τις εκπαιδευτικές μεταβάσεις και των ανάπηρων μαθητών από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό (Crump & Slee, 2O15).
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε με εκπαιδευτικούς νηπιαγωγείων και δημοτικών του νομού Αττικής, κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς 2018-2019. Για τη συλλογή των στοιχείων επιλέχθηκε η ημιδομημένη συνέντευξη και η θεματική ανάλυση του περιεχομένου, για την ανάλυση των δεδομένων. Η επιλογή του Βιοοικολογικού μοντέλου (Bronfenbrenner & Morris, 2006) και η επικέντρωση στη μετάβαση ως μια βιοοικολογική έννοια, απηχεί τη θέση που θέλει την έρευνα, την πολιτική και την πρακτική να απομακρύνεται από μια ελλειμματική προσέγγιση και να ασπάζεται προσεγγίσεις βασισμένες στις δυνάμεις του ατόμου, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όλων των εμπλεκομένων στη μετάβαση (Saleebey, 2006). Ερευνήθηκαν οι αντιλήψεις και οι πρακτικές μετάβασης που επιλέγονται από τους εκπαιδευτικούς των δύο πλαισίων, οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους και η επίδραση αυτών στην μετάβαση των ανάπηρων μαθητών από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό.
Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι οι δασκάλες και οι νηπιαγωγοί προσδιορίζουν τις μεταβάσεις ως καίριας σημασίας στην εκπαιδευτική πορεία των μαθητών αφού θέτει τις βάσεις της μετέπειτα σχολικής τους πορείας. Αναγνωρίζουν την αλλαγή ως κρίσιμο χαρακτηριστικό της μεταβατικής περιόδου, που συχνά αποτελεί πρόκληση για τους μαθητές και τους γονείς τους. Οι γονείς των μαθητών με αναπηρία, παρουσιάζονται με ψηλότερα επίπεδα άγχους, αφού εκτός από τη μετάβαση τους απασχολεί και η αναπηρία των παιδιών τους. Οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν την αξία ανάπτυξης συνεργατικών σχέσεων μεταξύ τους και την αναγκαιότητα αυτών για ομαλές εκπαιδευτικές μεταβάσεις. Οι πρακτικές που δηλώθηκαν αφορούν όλους τους μαθητές, χωρίς να γίνεται διάκριση για τους μαθητές με αναπηρία. Η ανταλλαγή πληροφοριών για την εξέλιξη και τη μάθηση των μαθητών και οι επισκέψεις των νηπίων στα δημοτικά, τον Ιούνιο, αναφέρθηκαν ως οι συχνότερες πρακτικές. Η μεταξύ τους επικοινωνία είναι κατά βάση τηλεφωνική, ενώ συναντήσεις για να εργαστούν από κοινού σε θέματα μετάβασης - σχεδιασμό μεταβατικών προγραμμάτων ή ανταλλαγή δοκιμασμένων μεθόδων και τεχνικών για αποτελεσματικές μεταβάσεις - δεν αναφέρθηκαν.
