Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Κωνσταντίνος Κορναράκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Απόστολος Νικολαϊδης, Κοσμήτορας, Καθηγητής, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Βασίλειος Φανάρας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Αρχιμ. π. Γρηγόριος Παπαθωμάς, Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Μπελέζος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Ζωγράφος, Καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ
Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Τομέας Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η ενασχόληση με τις κλινικές δοκιμές απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση ώστε να καθίσταται δυνατή η κατανόηση των διαφόρων παραμέτρων που εμπλέκονται σ’ αυτές. Το κύριο αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτέλεσε η διερεύνηση της σύγχρονης ηθικής και θεολογικής διάστασης των κλινικών δοκιμών. Στο Μέρος Α’ δίνονται οι απαραίτητοι ορισμοί που σχετίζονται με τις κλινικές δοκιμές, οι τύποι και ο τρόπος διεξαγωγής τους καθώς και η απαραίτητη (για λόγους ενημέρωσης και ενδεικτικά) ιστορική αναδρομή που βοηθά στη σφαιρική αντίληψη των καταβολών και της διαχρονικής εξέλιξης των κλινικών δοκιμών. Καλύπτονται επίσης η σημασία και η αξία των κλινικών δοκιμών και δίνεται το στίγμα τους σε σχέση με τη φαρμακευτική επιστήμη και τη φαρμακοεπιδημιολογία. Στο ίδιο τμήμα καλύπτεται αναλυτικά το ρυθμιστικό πλαίσιο των κλινικών δοκιμών που περιλαμβάνει τη νομοθετική τους ρύθμιση, το ρόλο των Επιτροπών Βιοηθικής καθώς και την εμπλοκή της Βιοπολιτικής αλλά και άλλων επιστημών στη διεξαγωγή των κλινικών δοκιμών. Το εν λόγω κεφάλαιο κατακλείεται με μια ειδική αναφορά των τεκταινομένων περί των κλινικών δοκιμών στον ευρύτερο ελληνικό χώρο.
Στο Μέρος Β΄ καταγράφονται και αναλύονται τα κύρια ζητήματα ηθικής και ανθρωπολογίας των κλινικών δοκιμών. Περιλαμβάνει τα ζητήματα που σχετίζονται με τη φαρμακευτική βιομηχανία και άπτονται της δημοσίευσης και της αντικειμενικότητας των αποτελεσμάτων των κλινικών δοκιμών, της προώθησης των φαρμακευτικών προϊόντων και της σχέσης μεταξύ των κλινικών ιατρικών κέντρων και των φαρμακευτικών βιομηχανιών. Επιπρόσθετα, αναπτύσσονται τα αντίστοιχα ζητήματα που αναφύονται από τις φαρμακορυθμιστικές αρχές και την κρατική πολιτική καθώς επίσης και από τους συμμετέχοντες (υγιείς εθελοντές και ασθενείς) στις κλινικές δοκιμές. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τα ζητήματα που προκύπτουν από τη σχέση της ιατρικής κοινότητας με τις κλινικές δοκιμές. Σχολιάζεται επίσης η ποιότητα των κλινικών δοκιμών που σχετίζεται με το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή τους. Ακολουθεί μια αναφορά στο έργο και τις αποφάσεις των Επιτροπών Βιοηθικής της Ελλάδας και της Κύπρου σε σχέση με την ηθική πλευρά των κλινικών δοκιμών. Το τμήμα αυτό ολοκληρώνεται με μια σύνοψη των ηθικών ζητημάτων των κλινικών δοκιμών και ορισμένες εισηγήσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση αντίστοιχων ελλειμμάτων τους.
Στο Μέρος Γ’ επιχειρείται η συστηματική θεολογική και ανθρωπολογική θεώρηση των κλινικών δοκιμών. Προσεγγίζονται θρησκειολογικά οι κλινικές δοκιμές δίνοντας έμφαση στις μεγαλύτερες αριθμητικά θρησκείες και στις κύριες χριστιανικές ομολογίες (Ρωμαιοκαθολικισμός και Προτεσταντισμός). Το Μέρος Γ’ συμπληρώνεται με μια ειδική αναφορά που αφορά στη σχέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις κλινικές δοκιμές. Οι κλινικές δοκιμές προσεγγίζονται θεολογικά βάσει της ιερότητας του ανθρώπινου προσώπου και άλλων Ορθόδοξων βιοηθικών αρχών σε αντιδιαστολή με τις αρχές που προτάσσει η σύγχρονη εκκοσμικευμένη Βιοηθική. Ακολουθεί η καταγραφή της παρέμβασης της Εκκλησίας σε επίπεδο αποφάσεων, ενεργειών κ.ά. που εμπίπτουν στην ευρύτερη συναφειακή σχέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τους σύγχρονους βιοηθικούς προβληματισμούς και την Βιοηθική γενικότερα.
Έπεται η προσέγγιση της Ιατρικής ως ποιμαντικής τέχνης και η ποιμαντική των κλινικών δοκιμών. Στο τμήμα αυτό περιλαμβάνονται η ανάπτυξη της ιατρικής και φαρμακευτικής γνώσης ως προϊόντων της Πρόνοιας του Θεού στην πορεία του ανθρώπου προς την αγιότητα καθώς και ο σωτηριολογικός χαρακτήρας της δοκιμής στην κλινική πράξη και την πνευματική ζωή. Το εν λόγω τμήμα καλύπτει επίσης την έννοια της δοκιμής στην Αγία Γραφή, τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής στην πατερική σκέψη καθώς και σχετικές περιπτώσεις βάσει μαρτυριών από συναξαριακά κείμενα. Περιλαμβάνει ακόμη αναφορά στην ασθένεια και τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής κατά τους ασκητικούς Πατέρες του 20ου αιώνα. Το Μέρος Γ’ κατακλείεται από την ανάπτυξη της χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις ίση πρόσβαση των ανθρώπων στο σύστημα υγείας (ως ακολουθία του χαρισματικού χαρακτήρα της Ιατρικής) καθώς και από τη σχέση μεταξύ ιατρού και ασθενούς υπό το πρίσμα της ηθικής θεολογίας. Συζητείται η ιατρική ευθύνη έναντι του ασθενούς κατά τη θεολογική σκέψη της Εκκλησίας καθώς και η αυτονομία του ασθενούς υπό το φως της θεολογικής ανθρωπολογίας, δίνοντας έμφαση στο σεβασμό της ελευθερίας του προσώπου και την επιλογή της εν αγάπη αυτοθυσίας στο πλαίσιο των κλινικών δοκιμών.
Λέξεις-κλειδιά:
Θεολογία, Βιοθική, Ηθική, Κλινικές Δοκιμές,
