Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μπίμπας Αθανάσιος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Σέγγας Ιωάννης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ηλιάδου Βασιλική - Μαρία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΑΠΘ
Περίληψη:
Η ακουστική αντίληψη του εμβρύου έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης πολλών επιστημών. Από τα παλαιότερα χρόνια μέχρι και σήμερα αρκετές έρευνες έχουν γίνει πάνω στην ανατομία και τη φυσιολογία του έσω ωτός του εμβρύου, αλλά και στην προσέγγιση της ακουστικής αντίληψης των ακουστικών ερεθισμάτων, μέσω αντικειμενικών, συμπεριφοριστικών και απεικονιστικών δοκιμών. Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η συγκέντρωση και η ανάδειξη γνώσεων που αφορούν στην ακουστική αντίληψη του εμβρύου, καθώς και να αναφερθούν τυχόν κενά με σκοπό τη διερεύνηση του από επιστήμονες στο μέλλον.
Η εργασία αποτελείται από τρία κεφάλαια. Στο πρώτο αναφέρονται σύντομα στοιχεία γενικής εμβρυολογίας, καθώς και πιο στοχευμένα στοιχεία εμβρυολογίας του ωτός και της ακουστικής οδού, στο δεύτερο κεφάλαιο αναπτύσσονται χρονικά ορόσημα της ανατομικής ανάπτυξης του έσω ωτός, καθώς και συσχέτισής τους με την ακουστική λειτουργία και τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνονται παρατηρήσεις από συμπεριφοριστικές, απεικονιστικές και γενικά μελέτες που ερευνούν τα χαρακτηριστικά του ήχου που γίνονται αντιληπτά από το έμβρυο, αλλά και την ανταπόκριση του εμβρύου σε ηχητικά ερεθίσματα.
Όσον αφορά στη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, αρχικά χρησιμοποιήθηκαν μελέτες που έγιναν σε έμβρυα ή μελέτες που σαν στόχο είχαν τη κατανόηση της ακουστικής αντίληψης του ανθρώπινου εμβρύου, καθώς και συγκριτικές μελέτες μεταξύ εμβρύων και πρόωρων νεογνών. Οι μελέτες αυτές έχουν σαν μεθοδολογία την μελέτη εμβρυικών κοχλίων ανά εβδομάδα κύησης ως προς την ανατομία, λειτουργία και αναμενόμενη φυσιολογία. Επιπλέον, άλλες εστιάζουν στο εντασιακό και συχνοτικό εύρος των ήχων που μπορούν να γίνουν αντιληπτοί από το ανθρώπινο έμβρυο ή από έμβρυα ζώων που έχουν παρόμοιο ακουστικό σύστημα με το ανθρώπινο ως προς την αντίληψη του ήχου, ενώ άλλες σε συμπεριφοριστικές αποκρίσεις των εμβρύων σε ακουστικά ερεθίσματα, με καταγραφή των καρδιακών παλμών και της κινητικότητάς τους. Τέλος, υπήρξαν και αυτές που χρησιμοποιούσαν απεικονιστικές μεθόδους για την καταγραφή των φλοιϊκών αποκρίσεων του εμβρύου στους ήχους. Χρησιμοποιήθηκαν μελέτες ανασκόπησης, καθώς και κλινικές μελέτες in vivo και ex vivo.
Προέκυψαν αρκετά συμπεράσματα ως προς την ανάπτυξη των δομών του έσω ωτός και της συσχέτισής τους με την ακουστική λειτουργία και τελικά αντίληψη του εμβρύου. Το άνοιγμα της σήραγγας του Corti, ο διαχωρισμός του καλυπτήριου υμένα, η ωρίμανση της αγγειώδους ταινίας είναι κάποιες από τις σημαντικές αναπτυξιακές διεργασίες που συμβάλλουν στην εξέλιξη της ακουστικής αντίληψης. Επιπλέον, το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι πιθανώς έτοιμο να μεταφέρει πληροφορίες προτού ο κοχλίας και το αιθουσοκοχλιακό νεύρο είναι σε θέση να το κάνουν. Ο κοχλίας φαίνεται να αναπτύσσεται και να ωριμάζει από τη βάση του προς την κορυφή του, αν και το έμβρυο είναι πιο ευαίσθητο στις χαμηλές συχνότητες. Προκύπτει λοιπόν, πως η οργάνωση των συχνοτήτων στον κοχλία μετατοπίζεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης.
Επιπρόσθετα, το έμβρυο φαίνεται ικανό για νοητικές λειτουργίες όπως εξοικείωση, μνήμη και γενικά υπάρχει δυνατότητα στοιχειώδους μάθησης ή ανάπτυξης δεξιοτήτων.
Οι απεικονιστικές μέθοδοι, αν και σε πρώιμη φάση χρήσης τους είναι πολλά υποσχόμενες. Παρόλα τα κενά ως προς τη μεθοδολογία, αλλά και τη δυσκολία να συγκριθούν μεταξύ τους τα αποτελέσματά τους, έχουν ήδη επιφέρει σημαντικές παρατηρήσεις. Η ενεργοποίηση του αριστερού κροταφικού φλοιού ως απόκριση σε ήχο, καθώς και η ενεργοποίηση διαφορετικών περιοχών εντός του κροταφικού φλοιού ως απόκριση στη μητρική ομιλία και σε ομιλία άγνωστης γυναικείας φωνής, είναι κάποιες από αυτές.
Η περαιτέρω ανατομική μελέτη του έσω ωτός του εμβρύου, η βελτίωση της μεθοδολογίας των ερευνών, η επιλογή νέων ηχητικών ερεθισμάτων, η χρήση μεγαλύτερων δειγμάτων πληθυσμού, η προσπάθεια σύνθεσης των παρατηρήσεων, η αναπαραγωγή παρόμοιων μελετών με σκοπό τη σύγκριση αποτελεσμάτων και τη στατιστική ενδυνάμωση των συμπερασμάτων τους, είναι κάποιοι από τους τομείς που επιδέχονται γόνιμη ανάλυση. Απώτερος σκοπός, η ανάπτυξη ανιχνευτικών δοκιμασιών της ακουστικής λειτουργίας in utero, αλλά και η διερεύνηση πρώιμων νοητικών δεξιοτήτων του εμβρύου.
Λέξεις-κλειδιά:
Ακοή, Ακουστική αντίληψη, Κοχλίας, Όργανο του Corti, Έμβρυο, Λειτουργική MRI
