Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μαμάη-Χωματά Ελένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια (τ.), Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Πολυχρονοπούλου Αργυρώ, Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Παπαϊωάννου Βασίλειος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι ρευματικές παθήσεις είναι μη τραυματικές παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος και του συνδετικού ιστού, πολλές από τις οποίες προσβάλλουν και άλλα όργανα ή συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, μεταξύ των οποίων και το στοματογναθικό σύστημα. Οι περισσότερες ρευματικές παθήσεις είναι χρόνιες, πλήττουν μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και για την αντιμετώπισή τους χορηγούνται φάρμακα, πολλά από τα οποία έχουν επιπτώσεις στη στοματική υγεία.
Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν: α) να συμβάλλει στην ανάδειξη των επιπτώσεων των ρευματικών νοσημάτων και των φαρμακευτικών θεραπειών τους στο στοματογναθικό σύστημα και στην ποιότητα ζωής τη σχετιζόμενη με τη στοματική υγεία των ασθενών, β) να διερευνήσει πιθανές διαφορές στη συχνότητα εμφάνισης σημείων και συμπτωμάτων στο στοματογναθικό σύστημα των ασθενών, ανάλογα με τη φαρμακευτική θεραπευτική τους αντιμετώπιση και γ) να επισημάνει τις ανάγκες οδοντιατρικής φροντίδας των ασθενών με ρευματικά νοσήματα και τις δυνατές προληπτικές παρεμβάσεις, που θα μπορούσαν να επιλεγούν.
Στη μελέτη συμμετείχαν 119 ασθενείς, ηλικίας 19 έως 88 ετών, οι οποίοι βρίσκονταν υπό θεραπεία και παρακολούθηση στη Ρευματολογική Κλινική του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός». Οι ασθενείς είχαν διάγνωση ρευματικού νοσήματος που μπορεί να εμφανίσει εκδηλώσεις από το στοματογναθικό σύστημα και βρίσκονταν υπό φαρμακευτική αγωγή. Για την συλλογή των δημογραφικών, κοινωνικοοικονομικών και συμπεριφορικών στοιχείων, καθώς και των στοιχείων που αφορούσαν στο νόσημα των ασθενών, στη φαρμακευτική τους αγωγή και στις εκδηλώσεις αυτών από το στοματογναθικό σύστημα χρησιμοποιήθηκε δομημένο ερωτηματολόγιο που περιλάμβανε ερωτήσεις κλειστού και ανοιχτού τύπου. Για τον προσδιορισμό της σχετιζόμενης με τη στοματική υγεία ποιότητας ζωής των ασθενών χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο OHIP-14. Πραγματοποιήθηκε περιγραφική στατιστική ανάλυση για όλες τις μεταβλητές του δείγματος και για τη συσχέτιση ορισμένων μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε η μη παραμετρική δοκιμασία Pearson’s chi-square (χ2 ).
Από την ανάλυση των δημογραφικών στοιχείων της μελέτης προκύπτει ότι οι ασθενείς ήταν κατά πλειοψηφία γυναίκες και άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών. Το κοινωνικοοικονομικό τους επίπεδο, το οποίο προσδιορίστηκε με βάση το
εκπαιδευτικό επίπεδο και την εργασιακή τους κατάσταση, ήταν σχετικά χαμηλό, δεδομένου ότι το 43,7% είχε εκπαιδευτικό επίπεδο δημοτικού ή γυμνασίου, ενώ το 21,8% ήταν άνεργοι. Οι περισσότεροι ασθενείς (75,6%) απάντησαν ότι είχαν επισκεφθεί οδοντίατρο τον τελευταίο χρόνο. Περίπου οι μισοί ανέφεραν ότι ο λόγος της τελευταίας τους επίσκεψης στον οδοντίατρο ήταν η θεραπεία/αποκατάσταση και τα 2/3 περίπου των ασθενών ότι η συχνότητα επισκέψεων στον οδοντίατρο δεν επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση της χώρας. Τα αποτελέσματα σχετικά με τις συνήθειες στοματικής υγιεινής των ασθενών έδειξαν ότι το 64,2% βούρτσιζε τα δόντια δύο ή περισσότερες φορές την ημέρα, αλλά μόνο το 14,3% χρησιμοποιούσε καθημερινά κάποιο μέσο καθαρισμού των μεσοδοντίων διαστημάτων. Το ποσοστό των ασθενών που ανέφερε ότι αντιμετώπιζε συχνά ή περιστασιακά δυσκολίες στην άσκηση στοματικής υγιεινής ήταν 14,3%. Οι μισοί περίπου από τους ασθενείς ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν στοματικό διάλυμα σποραδικά ή καθημερινά, ενώ το 86,3% από αυτούς ότι χρησιμοποιούσε αντιμικροβιακό διάλυμα. Το 38,7% των ερωτηθέντων ήταν καπνιστές.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα έπασχε από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Τα κυριότερα σημεία και συμπτώματα από το στοματογναθικό σύστημα που εμφανίζονταν συχνά στους ασθενείς ήταν οι διαταραχές από την κροταφογναθική άρθρωση, οι κεφαλαλγίες, το αίσθημα ξηρότητας των χειλέων, η διόγκωση των ούλων και η ξηροστομία. Από τη διερεύνηση της επίδρασης της φαρμακευτικής αγωγής στη βελτίωση των συμπτωμάτων από το στοματογναθικό προέκυψε ότι το ποσοστό των ασθενών, που δήλωσε ότι είχε παρατηρήσει βελτίωση, ήταν υψηλότερο σε εκείνους που λάμβαναν βιολογικό παράγοντα (23,5%) σε σχέση με εκείνους που λάμβαναν συμβατική θεραπεία (5,1%). Η διαφορά όμως αυτή δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική. Τα συμπτώματα της ξηροστομίας και της δυσκολίας στην κατάποση εμφανίζονταν συχνά σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό των ασθενών που λάμβαναν συμβατική θεραπευτική αγωγή έναντι εκείνων που λάμβαναν βιολογικούς παράγοντες, ενώ ενδεικτικά σημαντική ήταν αυτή η διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων για το σύμπτωμα της αίσθησης καύσου στη γλώσσα. Ένα μικρό ποσοστό των ασθενών (12,6%) λάμβανε συμπληρωματικά και κάποια άλλα φάρμακα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων από το στοματογναθικό, όπως αναλγητικά, φάρμακα διέγερσης των σιελογόνων αδένων και υποκατάστατα σιέλου .
Η ποιότητα ζωής των ασθενών η σχετιζόμενη με τη στοματική τους υγεία δεν βρέθηκε να επηρεάζεται σημαντικά από το είδος της φαρμακευτικής τους αγωγής, μολονότι η μέση τιμή του OHIP-14 ήταν μικρότερη στα άτομα που λάμβαναν βιολογικούς παράγοντες.
Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι τα ρευματικά νοσήματα και η φαρμακευτική τους αντιμετώπιση έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο στοματογναθικό σύστημα των ασθενών και την ποιότητα ζωής τους. Ως εκ τούτου, ο ρόλος του οδοντιάτρου στο πλαίσιο της διεπιστημονικής διαχείρισης των ασθενών με ρευματικά νοσήματα καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός και βοηθητικός.
Λέξεις-κλειδιά:
Ρευματικές παθήσεις, Αντιρευματικά φάρμακα, Εκδηλώσεις από το στοματογναθικό σύστημα, Ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με τη στοματική υγεία, Οδοντιατρική φροντίδα
