Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μπίμπας Αθανάσιος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Παπαθανασίου Ηλίας, Καθηγητής, Τμήμα Λογοθεραπείας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Επισκέπτης Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεωργάκη Αναστασία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα μελέτη με τίτλο ‘Τι γνωρίζουν οι μουσικοί για την ακοή και την προστασία της’ έχει ως κεντρικό άξονα τη μουσική, η οποία πέρα από την απόλαυση που δημιουργεί δύναται να προκαλέσει επιζήμιες συνέπειες για την ακοή εξαιτίας των συνθηκών υψηλής έντασης στις οποίες εκτελούνται οι μουσικές συνθέσεις. Κατά συνέπεια, η τέχνη της μουσικής, η οποία αποτελεί αντικείμενο μελέτης για περισσότερο από τρεις χιλιάδες χρόνια, ελοχεύει κινδύνους για τους επαγγελματίες του χώρου, κι ιδιαίτερα όσον αφορά στον τομέα της ακουστικής τους λειτουργίας. [1]
Η μουσική γίνεται αντιληπτή μέσω της ακοής. Το ακουστικό σύστημα των ανθρώπων, όπως κι άλλων θηλαστικών, μετατρέπει τη μηχανική ενέργεια από την κίνηση των μορίων του αέρα σε νευρικά σήματα που διαμορφώνουν τις ιδιότητες που ακούμε στους ήχους, οι οποίοι ταλαντώνονται κατά προσέγγιση σε συχνότητες από 20Hz έως 20000Hz. Ως εκ τούτου, ένας συνθέτης παράγει έργο αποτελούμενο από ήχους που ταλαντώνονται σε συχνότητες εντός αυτού του φάσματος. [2]
Η μουσική έχει συνδεθεί με θετικά συναισθήματα, κι αποτελεί μία από τις πιο ανταποδοτικές ανθρώπινες εμπειρίες, συνδέοντας λειτουργικά περιοχές του εγκεφάλου που εξελίσσουν το άτομο ψυχικά και γνωστικά. [3]
Στον αντίποδα της αισθητικής απόλαυσης και της συναισθηματικής διέγερσης που προκαλεί, η μουσική αποτελεί και τον ακρογωνιαίο λίθο μιας τεράστιας βιομηχανίας. Η τελευταία, όπως προαναφέρθηκε, παρουσιάζει κάτι μοναδικό ως προς το ότι πέρα από την ψυχαγωγία που προσφέρει σε εκατομμύρια ανθρώπους δυνητικά προκαλεί επιβλαβείς συνέπειες για την ακουστική λειτουργία. [4]
Οι ακουστικές διαταραχές που απαντώνται στο χώρο των μουσικών οφείλονται τόσο σε εξωγενείς όσο και ενδογενείς παράγοντες. Ενδεικτικά, παράγοντες κινδύνου αποτελούν τα χρόνια έκθεσης σε ήχους υψηλής έντασης, δηλαδή πέρα από τα 85 dB (A) κατά NIOSH, οι ώρες ανά εβδομάδα κι η χρονική διάρκεια αυτής της έκθεσης, η ακουστική των χώρων μέσα στους οποίους γίνεται η εκτέλεση των συνθέσεων, η κοντινότητα στις ηχητικές πηγές και στα μεγάφωνα, η επιλογή του ρεπερτορίου, η συχνότητα κι ο τύπος των ήχων καθώς κι η επαναληψιμότητα εκτέλεσης μουσικών κομματιών. Οι ενδογενείς παράγοντες από την άλλη, εμφανίζονται λιγότερο κατανοητοί. [5,6]
Συναυλίες, πρόβες και ατομική πρακτική εμπλέκουν σημαντικά την έκθεση σε ήχους δυνατής έντασης και είναι δυνατό να οδηγήσουν σε βαρηκοΐα εκ θορύβου (NIHL) [7] κι ακόμη πιο συγκεκριμένα σε βαρηκοΐα από μουσική (music-induced hearing loss – MIHL), η οποία ορίζεται ως η προοδευτική απώλεια ακοής που ακολουθεί την έκθεση ετών σε μουσική υψηλής έντασης κι εξελίσσεται με ρυθμό ανάλογο των συνθηκών. [8, 9] Η ακουστική υπερδιέγερση που προκαλείται είναι πιθανό να επιφέρει κι άλλα ακοολογικά συμπτώματα όπως: εμβοές, υπερακουσία, διπλακουσία και παραμόρφωση/διαστρέβλωση των ήχων που παρουσιάζονται απομονωμένα ή σε διαφορετικούς συνδυασμούς. [10]
Η παρούσα ερευνητική προσπάθεια αφορά στις γνώσεις των μουσικών για την ακοή και την προστασία της. Η συγκέντρωση δεδομένων πραγματοποιήθηκε μέσω ενός ερωτηματολογίου, ανεπτυγμένο από τον ερευνητή, διαδικτυακά ή με την άμεση παράδοση και παραλαβή του μετά από ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα.
Το δείγμα της μελέτης αποτελείται από εβδομήντα (70) επαγγελματίες μουσικούς, απόφοιτους ωδείων ή άλλων ανωτέρων ή/και ανωτάτων μουσικών σχολών, άντρες και γυναίκες, ηλικίας 21-65 ετών, ομιλούντες την ελληνική, με ή χωρίς βαρηκοΐα ή άλλες διαταραχές της ακοής, μέσω τυχαίας δειγματοληψίας. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από τριάντα δύο (32) ερωτήσεις κλειστού τύπου που διαιρούνται σε τέσσερις (4) θεματικές ενότητες:
i. Βασικές Γνώσεις Ανατομίας και Φυσιολογίας του Αυτιού
ii. Βασικές Γνώσεις Παθολογίας του Αυτιού
iii. Ωτοπροστασία
iv. Θεραπεία και Αποκατάσταση της Ακοής
Το πρώτο τμήμα του αποτελείται από δημογραφικές ή προσωπικές ερωτήσεις που αφορούν στους συμμετέχοντες.
Οι μέσες τιμές (mean) και οι τυπικές αποκλίσεις (Standard Deviation = SD) χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των ποσοτικών μεταβλητών. Οι απόλυτες (Ν) και οι σχετικές (%) συχνότητες χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των ποιοτικών μεταβλητών. Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε το Student’s t-test. Για τη συσχέτιση δυο ποσοτικών μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης του Pearson (r). Η ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης (linear regression analysis) χρησιμοποιήθηκε για την εύρεση ανεξάρτητων παραγόντων που σχετίζονται με τη συνολική βαθμολογία γνώσεων. Η εσωτερική αξιοπιστία του ερωτηματολογίου ελέγχθηκε με τη χρήση του συντελεστή Cronbach’s-α. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 22.0.
Η έκβαση της παρούσας μελέτης επιβεβαιώνει την ερευνητική υπόθεση ότι οι επαγγελματίες μουσικοί απόφοιτοι ωδείων ή άλλων ανώτερων ή/και ανώτατων μουσικών σχολών εμφανίζουν σημαντικά ελλείμματα σε σχέση με το τι γνωρίζουν για την ακοή και την προστασία της.
Εν κατακλείδι, επαγγελματίες κι ερασιτέχνες, δάσκαλοι και μαθητές στο χώρο, είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσουν ότι η μουσική αποτελεί θεμελιώδη ανθρώπινη έκφραση και κατά συνέπεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ανθρώπινες αποφάσεις. Η ανάγκη που αναδύθηκε από την παρούσα μελέτη είναι να γίνει κατανοητό, ότι οι ακουστικές βλάβες είναι δυνατό να προληφθούν μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσης που θα λειτουργεί παράλληλα με τις θεραπευτικές προσπάθειες αντιμετώπισης των διαταραχών ή/και των συμπτωμάτων, όταν αυτά προκύπτουν. [11]
Λέξεις-κλειδιά:
Μουσική, Γνώσεις, Επίγνωση, Ακοή, Βαρηκοΐα από μουσική, Βαρηκοΐα εκ θορύβου
