Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κώστας Γαβριλάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστημίο Ιωαννίνων
Μαρία Δασκολιά
Γεωργία Λιαράκου
Περίληψη:
Για αρκετούς εκπαιδευτικούς, και ιδιαίτερα του νηπιαγωγείου, το περιεχόμενο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΕ), έχοντας τις καταβολές της στο κίνημα για τη διατήρηση της φύσης, συνδέεται στενά ή αποκλειστικά με στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως το νερό, τα δάση, τα είδη της χλωρίδας και της πανίδας. Οι κοινωνικο-οικονομικές διαστάσεις των περιβαλλοντικών ζητημάτων, στις οποίες δίνει έμφαση σήμερα η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ), συχνά δεν γίνονται αντιληπτές ως περιεχόμενο των δραστηριοτήτων της ΠΕ/ΕΑΑ.
Η εργασία αυτή πραγματεύεται την έννοια «περιβαλλοντικό παραμύθι» και προσπαθεί να την εξετάσει εκ νέου, μέσα πλέον από το πρίσμα της αειφορίας. Στο πρώτο μέρος αναπτύσσεται το θεωρητικό πλαίσιο. Επιχειρείται, μέσα από την ανάλυση της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας, μια βασική εννοιολογική αποσαφήνιση των όρων «περιβαλλοντική παιδική λογοτεχνία» και «περιβαλλοντικό παραμύθι». Έπειτα σκιαγραφείται το πλαίσιο ενσωμάτωσης της ΠΕ/ΕΑΑ και της περιβαλλοντικής λογοτεχνίας στο ελληνικό νηπιαγωγείο και εξετάζεται διεξοδικά ο ρόλος της περιβαλλοντικής λογοτεχνίας στην ΠΕ/ΕΑΑ. Ακολούθως, αναλύονται και σχολιάζονται οι διεθνείς και ελληνικές έρευνες που εμπίπτουν στο ευρύτερο πεδίο της παιδικής περιβαλλοντικής λογοτεχνίας και ιδιαίτερα του παραμυθιού. Το θεωρητικό πλαίσιο ολοκληρώνεται με τη συζήτηση των 17 Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης (ΣΑΑ) του ΟΗΕ.
Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η εμπειρική έρευνα, η οποία αναπτύσσεται σε δύο άξονες. Στον πρώτο, πραγματοποιείται ανάλυση των περιλήψεων από έναν μακρύ κατάλογο παιδικών παραμυθιών, που είναι κατάλληλα για παιδιά ηλικίας 3 έως 6 ετών, και διερευνάται ο βαθμός στον οποίο τα παραμύθια αυτά συνδέονται με τους ΣΑΑ. Η βασική διαπίστωση είναι ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα τα παραμύθια συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με κάποιον/ους ΣΑΑ. Αυτό σημαίνει ότι οι νηπιαγωγοί, δουλεύοντας με τα παραμύθια, μπορούν να βρουν πολλές ευκαιρίες για να ασχοληθούν με το περιεχόμενο των ΣΑΑ, στο πλαίσιο της ΠΕ/ΕΑΑ.
Στον δεύτερο άξονα της εμπειρικής έρευνας γίνεται μια διερέυνηση των απόψεων νηπιαγωγών που εργάζονται το τρέχον σχολικό έτος (2018-2019) σε σχολεία της Αττικής, αναφορικά με το πώς αντιλαμβάνονται τον όρο «περιβαλλοντικό παραμύθι», και σε ποιον βαθμό και πώς αξιοποιούν τέτοια παραμύθια. Παράλληλα μελετήθηκε ποια παραμύθια, από αυτά που βρίσκονται στις σχολικές βιβλιοθήκες, θα μπορούσαν κατά την άποψή τους να χαρακτηριστούν «περιβαλλοντικά». Οι επαιδευτικοί, μέσα από τις συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν, έδειξαν πως χρησιμοποιούν εκτεταμένα τα παραμύθια που υπάρχουν στις βιβλιοθήκες των νηπιαγωγείων και πως την έννοια «περιβαλλοντικό παραμύθι» την αντιλαμβάνονται στενά συνδεδεμένη με τον εκπαιδευτικό στόχο που έχει ένα παραμύθι.
Με την ολοκλήρωση της έρευνας διαπιστώνεται πως είναι δύσκολο να δοθεί ένας στενός ορισμός της έννοιας «περιβαλλοντικό παραμύθι» καθώς σχεδόν όλα τα παραμύθια θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τέτοια, μέσα απο το πρίσμα της αειφορίας.
Λέξεις-κλειδιά:
Λέξεις κλειδιά: περιβαλλοντική εκπαίδευση, αειφορία, παιδικό περιβαλλοντικό παραμύθι, στόχοι αειφόρου ανάπτυξης
