Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ευδοξία Ντεροπούλου - Ντέρου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σχολή Επιστημών της Αγωγής, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών "Ειδική Αγωγή"
Περίληψη:
Οι εκπαιδευτικές δικαιοδοσίες σε όλο τον κόσμο έχουν υιοθετήσει τις αρχές της ενταξιακής εκπαίδευσης και έχουν επενδύσει σημαντικά πόρους στην παραγωγή πολιτικών κειμένων, στην ανάπτυξη και στην ανανέωση των υποδομών και του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και στα προσαρμοσμένα προγράμματα σπουδών που στοχεύουν στη διαμόρφωση πιο ενταξιακών σχολείων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης (Hardy & Woodcock, 2015).
Σήμερα οι πρώτες σχολικές τάξεις περιλαμβάνουν μαθητές/τριες με πολλά διαφορετικά υπόβαθρα και εμπειρίες. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να διαφοροποιήσουν το πρόγραμμα σπουδών μέσα σε μια τέτοια ποικίλη εκπαιδευτική οικολογία. Στις γενικές τάξεις παρατηρείται μια χαρακτηριστική αύξηση της διαφορετικότητας των μαθητών/τριών και των μεθόδων που χρησιμοποιούνται. Οι παράγοντες που σχετίζονται με τη διαφοροποίηση περιλαμβάνουν τη διαφορετικότητα σε ενταξιακά περιβάλλοντα, στις διδακτικές πρακτικές και το περιεχόμενο, την ακαδημαϊκή εμπλοκή και τη δυναμική της διδασκαλίας και της μάθησης για τις μεμονωμένες ανάγκες και τα αποτελέσματα των μαθητών (Smith, 2009).
Τα γενικά σχολεία με τον ενταξιακό προσανατολισμό αποτελούν το αποτελεσματικότερο μέσο για την καταπολέμηση των περιθωριοποιητικών στάσεων, δημιουργώντας φιλόξενα περιβάλλοντα, οικοδομώντας μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και επιτυγχάνοντας εκπαίδευση για όλα τα παιδιά. Επιπλέον, παρέχεται ποιοτικότερη εκπαίδευση στην πλειονότητα των παιδιών και θετικότερα αποτελέσματα για το εκπαιδευτικό σύστημα συνολικά. Οι ρυθμίσεις, οι εκπαιδευτικοί, τα περιβάλλοντα και οι κοινότητες είναι μόνο μερικοί από εκείνους τους ανθρώπινους παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της ένταξης των παιδιών στις γενικές ρυθμίσεις (Nutbrown & Clough, 2004).
Η παρούσα ποιοτική έρευνα διερευνά τις εκπαιδευτικές πρακτικές αναφορικά με τη διαφοροποιημένη προσέγγιση της διδασκαλίας στην ενταξιακή προσχολική και δημοτική εκπαίδευση ανάπηρων μαθητών/τριών. Ειδικότερα, μελετά τις δυνατότητες και τα οφέλη της διαφοροποιημένης προσέγγισης της διδασκαλίας σε τάξεις ανομοιογενούς μαθητικού πληθυσμού και επιχειρεί να επισημάνει τα αδιέξοδα της παραδοσιακής προσέγγισης της διδασκαλίας.
Ερευνητικό δείγμα αποτέλεσαν τέσσερις εκπαιδευτικοί (δύο εκπαιδευτικοί γενικής τάξης και δύο εκπαιδευτικοί παράλληλης στήριξης) από δύο σχολικά πλαίσια- νηπιαγωγείου και δημοτικού. Στην έρευνα συμμετείχε και μια μαθήτρια με αισθητηριακή αναπηρία που φοιτούσε στο νήπιο κατά το σχολικό έτος, 2017-2018 και στην Α’ δημοτικού κατά το 2018-2019.
Τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν με σκοπό τη συλλογή των δεδομένων της παρούσας ποιοτικής έρευνας είναι η ημιδομημένη συνέντευξη, η μη συμμετοχική παρατήρηση, καθώς επίσης και η χρήση ημερολογίου. Η ανάλυση των ευρημάτων πραγματοποιήθηκε μέσω της θεματικής ανάλυσης περιεχομένου.
Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας που προέκυψαν ύστερα από την ανάλυση των ευρημάτων είναι ότι η διαφορετικότητα των μαθητών/τριών εκτός από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά εντοπίζεται και ως προς τα ενδιαφέροντα, το στυλ της μάθησης, τα διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα, την οικογενειακή κατάσταση και το οικονομικό υπόβαθρο τα οποία θα πρέπει να συνυπάρξουν στην τάξη με ένα κοινό στόχο. Η επικοινωνία αλλά και οι σχέσεις συνεργασίας που αναπτύσσονται μεταξύ των εκπαιδευτικών , των εκπαιδευτικών - μαθητών/τριών και των μαθητών/τριών μεταξύ τους συμβάλλουν στη διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπλέον, οι διδακτικές μέθοδοι, τα υλικά, ο διδακτικός χρόνος, η οργάνωση του χώρου της τάξης και της διδασκαλίας θα πρέπει να δίνουν έμφαση στις ατομικές ανάγκες των παιδιών, να παρέχονται ευέλικτα και ελκυστικά έτσι ώστε να τα κινητοποιούν. Γενικότερα ο ρόλος του σχολείου και του/της εκπαιδευτικού στην ενταξιακή προοπτική της εκπαίδευσης συνιστούν ένα σύνολο παραγόντων που αλληλεπιδρούν, δημιουργώντας ένα ανομοιογενές μαθησιακό περιβάλλον το οποίο συνολικά επηρεάζει τον τρόπο και την εξέλιξη της διδακτικής πράξης.
Λέξεις-κλειδιά:
διαφορετικότητα, αναπηρία, ενταξιακή εκπαίδευση, διαφοροποίηση, διαφοροποιημένες πρακτικές
