Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Απόστολος Αχείμαστος, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Στεργίου, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Χαράλαμπος Βλαχόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Θεόδωρος Παπαϊωάννου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αθανάσιος Πρωτογέρου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αλεξάνδρα Σολδάτου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ευστάθιος Μανιός, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η συστολική αρτηριακή πίεση (ΑΠ) μεταβάλλεται κατά μήκος του αρτηριακού δέντρου λόγω της «ενίσχυσης» που επιφέρουν τα ανακλώμενα κύματα στο πρωτογενές σφυγμικό κύμα. Η διαπίστωση αυτή, σε συνδυασμό με ενδείξεις ότι η κεντρική αορτική ΑΠ πιθανώς σχετίζεται καλύτερα με τις βλάβες οργάνων-στόχων και τα καρδιαγγειακά επεισόδια από όσο η περιφερική ΑΠ που μετράται στη βραχιόνιο αρτηρία, έχουν καταστήσει τη μη επεμβατική εκτίμησή της ιδιαίτερα ελκυστική για την έρευνα και την κλινική πράξη, ειδικά όταν δίδεται δυνατότητα 24ωρης καταγραφής της σε περιπατητικές συνθήκες. Η συνεκτίμηση της κεντρικής πίεσης φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία στην αξιολόγηση της μεμονωμένης συστολικής υπέρτασης (ΜΣΥ) των νέων. Η τελευταία αποτελεί τον συχνότερο φαινότυπο υπέρτασης σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα, με διαφορετικό, όμως, παθοφυσιολογικό υπόβαθρο συγκριτικά με τους ηλικιωμένους.
Σκοπός: Διερεύνηση της 24ωρης διακύμανσης της κεντρικής έναντι της περιφερικής 24ωρης συστολικής αρτηριακής πίεσης (ΣΑΠ), και της σχέσης της με την ασυμπτωματική βλάβη οργάνων-στόχων σε εφήβους και νέους ενήλικες.
Μέθοδος: Άτομα ηλικίας 10-25 ετών που παραπέμφθηκαν για αυξημένη ΑΠ και υγιείς εθελοντές υποβλήθηκαν σε: (1) μετρήσεις περιφερικής ΑΠ στο ιατρείο (2-3 επισκέψεις, τριπλές μετρήσεις, υδραργυρικό πιεσόμετρο), (2) μετρήσεις περιφερικής ΑΠ στο σπίτι (διπλές μετρήσεις πρωί-βράδυ για 7 ημέρες, αξιόπιστο ηλεκτρονικό πιεσόμετρο), (3) ταυτόχρονη παρακολούθηση της 24ωρης περιφερικής (βραχιόνιας) και κεντρικής (αορτικής) ΑΠ χρησιμοποιώντας την ίδια αυτόματη συσκευή με περιχειρίδα βραχίονα (Mobil-O-Graph 24h PWA). Η κεντρική ΑΠ υπολογίστηκε από τη συσκευή χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές μεθόδους βαθμονόμησης (Κ1 με τη χρήση της περιφερικής ΣΑΠ και της διαστολικής ΑΠ, και Κ2 χρησιμοποιώντας τη μέση ΑΠ και τη διαστολική ΑΠ). Επίσης, διερευνήθηκε η σχέση τους με την ασυμπτωματική βλάβη οργάνων (δείκτης μάζας αριστερής κοιλίας [ΔΜΑΚ], πάχος έσω-μέσου χιτώνα κοινών καρωτίδων [ΠΧΚ], 24ωρη ταχύτητα σφυγμικού κύματος [ΤΣΚ]). Η ενίσχυση ΣΑΠ υπολογίσθηκε ως η διαφορά περιφερικής-Κ1 ΣΑΠ (ή ο λόγος τους). Η μεταβολή της ΣΑΠ κατά τη διάρκεια της νύχτας υπολογίστηκε ως ποσοστό ([ΣΑΠ νύχτας-ΣΑΠ ημέρας] x100/ΣΑΠ ημέρας). Η μεταβλητότητα της 24ωρης κεντρικής ΣΑΠ αξιολογήθηκε με την 24ωρη σταθμισμένη τυπική απόκλιση και τη μέση πραγματική μεταβλητότητα.
Αποτελέσματα: Αναλύθηκαν συνολικά 136 συμμετέχοντες (ηλικία 17.9±4.7 έτη, 54% έφηβοι, 77% άνδρες, 25% εθελοντές, 54% με αυξημένο δείκτη μάζας σώματος [ΔΜΣ], 34% με αυξημένη 24ωρη περιφερική ΑΠ). Η 24ωρη περιφερική ΣΑΠ ήταν υψηλότερη από Κ1 ΣΑΠ κατά 14.1±3.7 mmHg, αλλά χαμηλότερη από την Κ2 ΣΑΠ κατά 6.5±7.6 mmHg (όλα τα p<0.01). Η διαφορά ήταν μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της ημέρας σε σχέση με τη νύχτα (16.3±4.5 και 10.5±3.2 mmHg αντίστοιχα, p<0.001). Η νεότερη ηλικία, το υψηλότερο σωματικό ύψος και το άρρεν φύλο συσχετίσθηκαν με μεγαλύτερη ενίσχυση ΣΑΠ (p<0.05). Η Κ1 ΣΑΠ ακολούθησε το πρότυπο διακύμανσης της περιφερικής ΣΑΠ, αλλά με μικρότερη νυχτερινή πτώση (8.4±6.0% έναντι 11.9±4.6%, p<0.001), ενώ η Κ2 ΣΑΠ παρουσίασε αύξηση κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου (2.4±7.2%, p<0.001 για σύγκριση με την αλλαγή της ΣΑΠ). Η μεγαλύτερη ηλικία παρέμεινε ανεξάρτητος καθοριστικός παράγοντας μεγαλύτερης νυχτερινής πτώσης της περιφερικής ΣΑΠ και της Κ1 ΣΑΠ, ενώ το άρρεν φύλο προέβλεψε μια μεγαλύτερη νυχτερινή αύξηση της Κ2 ΣΑΠ. Τα τεταρτημόρια της Κ2 ΣΑΠ παρείχαν καλύτερη διαστρωμάτωση της ασυμπτωματικής βλάβης των οργάνων-στόχων απ’ ό,τι της περιφερικής και της Κ1 ΣΑΠ. Τόσο η Κ1 όσο και η Κ2 ΣΑΠ παρουσίασαν στατιστικά σημαντική συσχέτιση με το ΔΜΑΚ (r=0.35/0.33) και το ΠΧΚ (r=0.23/0.42, p<0.01, πρωτογενές καταληκτικό σημείο). Αυτές οι συσχετίσεις ήταν ισχυρότερες για την Κ2 ΣΑΠ σε σχέση με εκείνες της περιφερικής στους εφήβους (ΔΜΑΚ: r=0.35/0.17, p<0.05, ΠΧΚ: r=0.39/0.17, p=0.01), αλλά όχι στους ενήλικες. Η διακύμανση του ΔΜΑΚ προσδιορίστηκε καλύτερα από την Κ2 ΣΑΠ στους εφήβους και από την περιφερική ΣΑΠ στους ενήλικες. Το ΠΧΚ προσδιορίστηκε καλύτερα από την Κ2 ΣΑΠ, και η ΤΣΚ από την περιφερική ΣΑΠ, και στις δύο ηλικιακές ομάδες. Η μεταβλητότητα της 24ωρης κεντρικής ΣΑΠ φάνηκε να καθορίζεται από το φύλο, την ηλικία, το ΔΜΣ, και την 24ωρη μέση ΑΠ και, να παρουσιάζει, επίσης, στατιστικά σημαντική συσχέτιση με όλους τους δείκτες ασυμπτωματικής βλάβης οργάνων-στόχων. Η συχνότητα της ΜΣΥ κυμάνθηκε από 17-26% ανάλογα με την τεχνική μέτρησης της ΑΠ, με τη συμφωνία μεταξύ αυτών να είναι ικανοποιητική (71-82%). Στα άτομα με ΜΣΥ διαπιστώθηκε υψηλότερη κεντρική πίεση, καρδιακή παροχή και ενίσχυση ΑΠ σε σχέση με τα άτομα με φυσιολογική ΑΠ, αλλά χαμηλότερες αγγειακές αντιστάσεις σε σχέση με εκείνα με διαστολική υπέρταση (όλα τα p<0.01). Τα άτομα με ΜΣΥ εμφάνιζαν υψηλότερη ΤΣΚ σε σχέση με τα νορμοτασικά (p<0.01), ενώ παρόμοια τάση υπήρξε και για το ΠΧΚ (p=0.09)
Συμπεράσματα: Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η μέθοδος βαθμονόμησης της συσκευής επηρεάζει σημαντικά τα αποτελέσματα για την ημερήσια διακύμανση της κεντρικής ΣΑΠ, οδηγώντας σε μικρότερη νυκτερινή πτώση σε σχέση με την περιφερική ΣΑΠ ή ακόμα και σε νυκτερινή αύξηση, η οποία καθορίζεται από την ηλικία και το φύλο του ατόμου. Επιπλέον, η μέθοδος βαθμονόμησης για την 24ωρη κεντρική ΑΠ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της σχέσης της με την ασυμπτωματική βλάβη των οργάνων-στόχων. Στους εφήβους, η 24ωρη κεντρική ΑΠ φαίνεται να συνδέεται πιο ισχυρά με την πρώιμη καρδιακή και καρωτιδική βλάβη από ότι περιφερική ΑΠ. Ως προς την συμφωνία μεταξύ μετρήσεων στο ιατρείο, το σπίτι και την 24ωρη καταγραφή για την ανίχνευση της ΜΣΥ, αυτή ήταν ικανοποιητική. H τελευταία στα νεαρά άτομα φαίνεται να σχετίζεται με υπερβολική ενίσχυση μιας ήδη αυξημένης κεντρικής ΣΑΠ, τα οποία συνυπάρχουν μαζί με αυξημένη αρτηριακή σκληρία και υπερκινητική κυκλοφορία.
Λέξεις-κλειδιά:
Κεντρική πίεση, Αορτική πίεση, Εικοσιτετράωρη καταγραφή, Ημερήσια διακύμανση, Βλάβη οργάνων-στόχων, Έφηβοι, Νέοι ενήλικες
