Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Εύα Στεφανή, Καθηγήτρια, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Πλάτων Μαυρομούστακος, Καθηγητής, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ΕΚΠΑ
Μυρτώ Ρήγου, Καθηγήτρια, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η χρήση κινηματογραφικού υλικού, βίντεο και ηχητικών τοπίων κατά τη σκηνική πρακτική, συνιστά μία από τις πλέον ρηξικέλευθες τομές στο θέατρο του 20ου και 21ου αιώνα, έχοντας συμβάλει, καθοριστικά, στην περαιτέρω κατανόηση, έως και εκ νέου πρόσληψη, του θεατρικού φαινομένου τόσο από τους δημιουργούς του όσο και από το κοινό. Η εφαρμογή μεικτών μέσων στο θέατρο, οργανικά, πλέον, συνδεδεμένη με τις τέχνες της σκηνοθεσίας, της σκηνογραφίας, της μουσικής σύνθεσης και ευρύτερα του ηχητικού σχεδιασμού, επέχει θέση ενός συμπαγούς συστήματος διακίνησης πληροφοριών και δεδομένων, μίας διαδραστικής λειτουργίας τεχνικών που αναδιαμορφώνει τη φιλοσοφία και αναδιατάσσει την αισθητική της σκηνής, μίας, εν τέλει, ωσμωτικής συνύπαρξης πολλαπλών και σύνθετων τεχνολογικών εκφάνσεων στο πεδίο του χωροχρόνου της αναπαραστατικής διαδικασίας.
Εκκινώντας από τον ορισμό των «media» και του «θεάτρου», καθώς και του θεάτρου, ως μέσου, η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στη διαδραστική σχέση μεταξύ εικόνας, ήχου και ζωντανού θεάματος. Επιχειρεί, εν πρώτοις, τον προσδιορισμό και την περιγραφή των δύο προαναφερθέντων και, άρρηκτα, συνδεδεμένων μεταξύ τους εννοιών, εν συνεχεία, φωτίζει το ιστορικό πλαίσιο σχετικά με την εισαγωγή τους ως δραματουργικό εργαλείο στις δημιουργίες πρωτοπόρων καλλιτεχνών όπως του Fridreich Kiesler, του Vsevolod Meyerhold, του Erwin Piscator, του Walter Gropius, τις σκηνογραφικές συλλήψεις του Josef Svoboda, το θέατρο της Laterna Magika, τις βιντεοπαραστάσεις του Jacques Polieri. Η ιστορική αναδρομή εκτείνεται χρονικά μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, διερχόμενη από σημαίνοντες σταθμούς της τεχνολογικής επανάστασης στο θέατρο: τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 με την ριζοσπαστική θεώρηση της σκηνής ως πολυμεσικού χώρου από τον Hans-Peter Cloos, την καθοριστικής σημασίας συμβολή των πειραματισμών της ομάδας «The Wooster Group», του Γερμανού σκηνοθέτη Hans-Günther Heyme και τις μιντιακές εγκαταστάσεις του Nam June Paik και του Peter Sellars, τη δεκαετία 1990 με την εμπέδωση της βιντεοχρήσης από καλλιτέχνες όπως ο Robert Lepage, Giorgio Barberio Corsetti και τον Frank Castorf και τις πρακτικές της «The Builders Association» των Marianne Weems, Jeff Webster και Jennifer Tipton και, τέλος, τη δεκαετία του 2000 με την εκδήλωση μιας στάσης επανακαθορισμού του ρόλου των μέσων εκ μέρους των δημιουργών.
Στον τομέα της ηχητικής ταυτότητας των παραστατικών τεχνών στη σύγχρονη εποχή το εννοιολογικό υπόβαθρο του όρου «ηχοτοπίο» («soundscape») καθορίζει πολλές παραμέτρους των ακουστικών προσλαμβανουσών του θεατή και συνδέεται, άρρηκτα, τόσο με τη επενέργειά του στο φυσικό χώρο όσο και με το σημειολογικό του ρόλο προς την κατεύθυνση προσδιορισμού του πολιτισμικού χαρακτήρα του. Ειδικά για το «ηχοτοπίο», αξιοποιούνται απόψεις των R. Murray Schafer, Henri Lefebvre, Emily Thompson, David W. Samuels, Louise Meintjes, Ana M. Ochoa Gautier, Thomas Porcello, Mack Hagood, Stefan Helmereich και άλλων, προκειμένου να φωτιστεί το εύρος των δυνατοτήτων που παρέχει η τέχνη των ήχων, ενώ, παράλληλα, διατυπώνονται θέσεις που αποδεικνύουν την κλιμακούμενη χειραφέτησή του από την έννοια του χρόνου και τη διασύνδεσή της με εκείνη του χώρου.
Η εργασία αποπειράται να ιχνηλατήσει τη λειτουργία του θεάτρου σε μια εποχή τεχνολογικής έξαρσης και ανταγωνισμού τόσο ανάμεσα στο φυσικό κόσμο και την ψηφιακή απεικόνισή του όσο και των παραστατικών τεχνών με τα μεικτά μέσα στο σύνολό τους. Θέτει ερωτήματα για τους τρόπους, με τους οποίους τα media μπορούν να καταστούν πηγή έμπνευσης, παραγωγικού εμπλουτισμού και εκδημοκρατισμού του θεάτρου, στον αντίποδα της αναπαραγωγής του εαυτού του, ως μηχανισμού οριζόντιας αναπαράστασης της πραγματικότητας.
