Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ευαγγελία Διαμαντοπούλου
Λέκτορας
Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ
Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία εντάσσεται στη γενικότερη μελέτη του προσφυγικού ζητήματος στην Ελλάδα και ειδικότερα επιζητεί τη διερεύνηση του τρόπου που τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της χώρας κάλυψαν το προσφυγικό ζήτημα και διαμόρφωσαν με την επιρροή τους την κοινή γνώμη. Το ερευνητικό ερώτημα στο οποίο αποσκοπεί να απαντήσει η παρούσα εργασία είναι το πώς είδαν οι ίδιοι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες την κάλυψη του προσφυγικού ζητήματος από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της Ελλάδας και πόσο αυτό επηρέασε την ομαλή διαβίωση τους στην ελληνική κοινωνία. Διερευνήσαμε τις μαρτυρίες των συμμετεχόντων, αναδεικνύοντας στην ψηφιακή αφήγηση το προσφυγικό ως ένα σημαντικό ζήτημα της επικαιρότητας.
Η συγκεκριμένη εργασία χωρίζεται σε θεωρητικό και σε εμπειρικό μέρος. Στο θεωρητικό μέρος, που αποτελεί και το υπόβαθρο της εργασίας, χρησιμοποιήθηκαν κοινωνιοψυχολογικές μελέτες του προσφυγικού ζητήματος, ιστορικές αναφορές σχετικά με αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών, μεταξύ των οποίων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, καθώς και θεωρίες σχετικές με την ανάδειξη του ρόλου της επικοινωνίας μέσα από την ψηφιακή αφήγηση, τη φωτογραφία, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο αλλά και τον ορισμό του προσφυγικού ζητήματος ως διαχρονικού φαινομένου.
Στο εμπειρικό μέρος παρουσιάζουμε σε μορφή ψηφιακής αφήγησης τα αποτελέσματα από την επίσκεψή μας στο «Φόρουμ Ανάπτυξης» μία από τις ΜΚΟ που έχουν ιδρύσει στην Ελλάδα μέλη της Αραβικής Κοινότητας, η οποία, λόγω των αυξημένων προσφυγικών ροών, αριθμεί περισσότερα από 70.000 μέλη. Στην παρούσα μελέτη συμμετείχαν τέσσερις πρόσφυγες, δύο άντρες και δύο γυναίκες, ηλικίας από 30 έως 36 ετών, που έφτασαν στη χώρα μας μέσω της Τουρκίας, από τα περάσματα του Έβρου ή με βάρκες στο Αιγαίο. Βρίσκονται στην Ελλάδα από 6 μήνες έως ένα χρόνο. Μιλήσαμε μαζί τους με τη βοήθεια διερμηνέα.
Επιπλέον, συναντήσαμε έναν μετανάστη από το Πακιστάν, έναν πολιτικό πρόσφυγα από το Κουρδιστάν και δύο οικονομικούς μετανάστες από τη Συρία, που είχαν έρθει στη χώρα μας με τις οικογένειες τους πριν από την προσφυγική κρίση. Καταγράψαμε τη δική τους οπτική σχετικά με τον τρόπο κάλυψης του προσφυγικού ζητήματος από τα παραδοσιακά ΜΜΕ της χώρας μας αλλά και το διαδίκτυο.
Από τις συνεντεύξεις αναδύθηκαν πέντε ερευνητικά ερωτήματα τα οποία αφορούν ζητήματα ταυτότητας, κοινότητας, μετάδοσης και παρακολούθησης των ειδήσεων, επηρεασμού και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και τέλος διαχείρισης από τους ίδιους των εικόνων του προσφυγικού κύματος.
Η δημιουργία των ψηφιακών αφηγήσεων έγινε δια ζώσης, μέσω προσωπικών συναντήσεων. Από τις απαντήσεις προέκυψε ένας πλούτος δεδομένων, η ανάλυση των οποίων έγινε μέσω της αφηγηματικής προσέγγισης. Η ποιοτική μέθοδος της αφηγηματικής προσέγγισης έγινε με τη βοήθεια των ερωτηματολογίων και με οδηγό τη βιωματική εμπειρία της ερευνήτριας από το ταξίδι στη Συρία πριν την έναρξη του πολέμου, έχοντας στόχο το ξεδίπλωμα της σύνθετης αφήγησης της μετανάστευσης.
Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης ανέδειξαν τον αντίκτυπο που έχει στους ίδιους τους πρόσφυγες που βρίσκονται στη χώρα μας, ο τρόπος παρουσίασης του προσφυγικού ζητήματος από τα παραδοσιακά και ψηφιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ο τρόπος παρουσίασης του προσφυγικού ζητήματος από τα ΜΜΕ της χώρας μας διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την ελληνική κοινή γνώμη απέναντι στους ξένους. Η επιρροή των ΜΜΕ στους πρόσφυγες, συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με την ένταση των προσπαθειών τους να διαχειριστούν τις προκλήσεις μιας έστω προσωρινής ενσωμάτωσης σε ένα διαφορετικό από τη χώρα τους κοινωνικό και πολιτισμικό σύστημα και ταυτόχρονα με την διερεύνηση της μετάβασης τους σε έναν μόνιμο προορισμό. Επιπλέον, η παρούσα μελέτη καταγράφει τη γλωσσική αδυναμία των προσφύγων να παρακολουθήσουν τα ενημερωτικά δελτία των παραδοσιακών ΜΜΕ της χώρας, ωστόσο αυτή καλύπτεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, με τη συνδρομή του διερμηνέα και σε άλλες από τη δύναμη των εικόνων που προβάλλουν τα ΜΜΕ οι οποίες προσφέρουν χιλιάδες πληροφορίες. Επιπρόσθετα, αναδεικνύεται και η όλο και πιο αυξημένη επιρροή που ασκούν τα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης - ιδιαίτερα η διαδικτυακή σύνδεση των προσφύγων μέσω του Facebook - τα οποία εκτός από ενημέρωση παρέχουν και ένα ισχυρό μέσο επικοινωνίας μεταξύ ομάδων, φίλων και εθνοτήτων που κατευθύνουν τους πρόσφυγες σε συγκεκριμένους λύσεις στα προβλήματα τους.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες
Λέξεις-κλειδιά:
Πρόσφυγας, μετανάστης, ενημέρωση, ψηφιακή επικοινωνία
