Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Θεοδώρα Κάββουρα-Σισσούρα, Αναπλ. Καθηγήτρια (Επόπτρια), Τμήμα Φ.Π.Ψ./ Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.)
Ιωάννης Σκαρπέλος, Καθηγητής (μέλος Συμβουλευτικής Επιτροπής), Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Γεώργιος Παπακωνσταντίνου, Καθηγητής (μέλος Συμβουλευτικής Επιτροπής), Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαιδεύσης, Ε.Κ.Π.Α.
Ελένη Αποστολίδου, Επικ. Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Ευαγγελία Φρυδάκη, Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Ε.Κ.Π.Α.
Δημήτριος Φωτεινός, Αναπλ. Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Ε.Κ.Π.Α.
Μαρία Δασκολιά, Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στη Διδακτική της ιστορίας σε συνάρτηση με την ιστορική κουλτούρα και ειδικότερα με την τέχνη του κινηματογράφου, στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών. Στόχος της έρευνάς μας είναι η προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο οι μαθητές/ριες αποκτούν δεξιότητες ιστορικού γραμματισμού, με τη συμβολή του οπτικού γραμματισμού, και διαμορφώνουν στάσεις. Οι δυσκολίες που παρατηρούνται στην κατανόηση της ιστορίας οδήγησαν στη χρήση νέων μέσων (ταινία μυθοπλασίας ιστορικού περιεχομένου και κινούμενα σχέδια) και στην εφαρμογή νέας μεθόδου διδασκαλίας, η οποία αφορά μαθητές/ριες που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των 11-14/15 ετών (Ε΄-Στ΄ Δημοτικού, Γυμνάσιο). Κυρίως στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α έχουν γίνει προσπάθειες ένταξης του κινηματογράφου στην εκπαίδευση με διαφορετική προσέγγιση. Η μέθοδός μας έχει ως αφετηρία τη στρατηγική Perkins σχετικά με την τέχνη, και τις παραδοχές του Moniot και της Κάββουρα σχετικά με τη Διδακτική της ιστορίας, σε κονστρουκτιβιστικό περιβάλλον μάθησης. Το ιστορικό πλαίσιο περιλαμβάνει την αποικιοκρατία κατά τον 16ο αιώνα μ.Χ. και τα αποτελέσματα που αυτή επέφερε στον πολιτισμό των Ιθαγενών, σε σχέση με τους ‘κονκισταδόρες’. Ως προς τη μεθοδολογία, χρησιμοποιήθηκε η μικτή μέθοδος έρευνα-δράση, ποιοτικού χαρακτήρα, με προσθήκη εμπειρικών στοιχείων (pre-test, post-test). Με τη συμμετοχή μαθητών/ριών 14 ετών από δύο σχολεία της Κ. Ελλάδας στην πιλοτική και ερευνητική-διδακτική παρέμβαση, διάρκειας ενός σχολικού έτους, επιδιώχθηκε η εξοικείωση με τον κινηματογράφο. Στις τρεις φάσεις της διδακτικής παρέμβασης, ως κυρίως έρευνας, συγκεντρώθηκαν δεδομένα με τη χρήση ερευνητικών εργαλείων (Ερωτηματολόγιο/Φύλλα Εργασίας, Σύνθεση κειμένου, Συνέντευξη). Η ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων, έχοντας ως εργαλεία τις Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και την Κοινωνική Σημειωτική, ανά σχολείο, πραγματοποιείται και συνολικά μέσα από την τριγωνοποίηση των δεδομένων, προκειμένου να διασφαλιστεί η αξιοπιστία και η εγκυρότητα της έρευνας. Η ομάδα ελέγχου που χρησιμοποίησε μόνον το σχολικό εγχειρίδιο, παρουσίασε περιορισμένη ιστορική γνώση και σκέψη. Η πειραματική ομάδα, με την ανάλυση της ταινίας ‘Το Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου’ και τη σύγκριση με άλλη ταινία, κείμενα ιστορικών και πρωτογενείς πηγές (πολυπρισματικότητα) παρουσίασε πρόοδο στην απόκτηση δηλωτικής, διαδικαστικής και εννοιολογικής γνώσης, ιστορικής σκέψης και οπτικού γραμματισμού. Ειδικότερα, έφθασε στην κατανόηση της έννοιας ‘αποικιοκρατία’ (αγκίστρωση, ρήξη, μετασχηματισμός αναπαραστάσεων) και διαμόρφωσε αρνητική στάση προς αυτή. Επίσης, γίνεται θεωρητική τεκμηρίωση, έλεγχος των στόχων και των ερευνητικών ερωτημάτων και δίνονται απαντήσεις σχετικά με την αισθητική απόλαυση, το ενδιαφέρον προς την ιστορία, τη διάκριση στοιχείων, την ιστορική γνώση και σκέψη. Αναφορικά με το συνδυασμό ιστορίας και κινηματογράφου στην ιστορική εκπαίδευση, διαμορφώθηκε θετική στάση. Διατυπώθηκαν προτάσεις ευρείας εφαρμογής της μεθόδου διδασκαλίας. Συμπερασματικά, ο κινηματογράφος μυθοπλασίας ιστορικού περιεχομένου μπορεί να αξιοποιηθεί, υπό προϋποθέσεις, στη διδασκαλία και μάθηση της ιστορίας.
Λέξεις-κλειδιά:
Διδακτική της ιστορίας, ιστορική κουλτούρα, κινηματογράφος μυθοπλασίας, Κοινωνικές Αναπαραστάσεις, αποικιοκρατία.
