Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Φραγκίσκος Γονιδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Δημήτριος Δικαίος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Ζέρβας, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αρτέμιος Πεχλιβανίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Μιχόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ρωσσέτος Γουρνέλλης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα μελέτη αποσκοπούσε στη διερεύνηση του σύνθετου ρόλου των δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεποιθήσεων, της αναστοχαστικότητας, της παραληρητικότητας και της εναισθησίας στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ), των μεταξύ τους σχέσεων και των πιθανών συσχετίσεών τους τόσο με ειδικά όσο και με συνοδά συμπτώματα. Το Ερωτηματολόγιο για τις Μεταγνωσίες (Metacognitive Questionnaire-30, MCQ-30), η κλίμακα για την εκτίμηση της αναστοχαστικότητας και της αυτεπίγνωσης (Self-Reflection and Insight Scale-SRIS), η Συνέντευξη για την Εκτίμηση της Εναισθησίας στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (Interview based Schedule for the Assessment of Insight in Eating Disorders), η Κλίμακα Εκτίμησης των Πεποιθήσεων Brown (Brown Assessment of Beliefs Scale, BABS), το Ερωτηματολόγιο για την Εξέταση των Διατροφικών Διαταραχών (Eating Disorder Examination Questionnaire, EDE-Q), η Νοσοκομειακή Κλίμακας Άγχους και Κατάθλιψης (Hospital Anxiety and Depression Scale, HADS) και η Κλίμακα Ιδεοψυχαναγκαστικών Συμπτωμάτων (Maudsley Obsessive-Compulsive Inventory - MOCI) χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση 44 γυναικών ασθενών με Ψυχογενή Ανορεξία (ΨΑ), 50 γυναικών ασθενών με Ψυχογενή Βουλιμία (ΨΒ) και 37 γυναικών υγιών μαρτύρων.
Οι ασθενείς με ΨΑ και ΨΒ παρουσίασαν υψηλότερες βαθμολογίες δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεπoιθήσεων, οι οποίες συσχετίζονταν θετικά τόσο με τα ειδικά συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών όσο και τα συνοδά συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικότητας. Τόσο οι ασθενείς με ΨΑ όσο και εκείνοι με ΨΒ παρουσίασαν υψηλότερες βαθμολογίες από τους υγιείς μάρτυρες στη συνολική βαθμολογία της κλίμακας MCQ-30, και στις υποκλίμακες θετικές πεποιθήσεις σχετικές με την ανησυχία, αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται και ανάγκη για έλεγχο της σκέψης. Οι ασθενείς με ΨΑ επιπλέον εμφάνισαν υψηλότερη βαθμολογία από τις υγιείς μάρτυρες στη βαθμολογία της υποκλίμακας νοητική αυτοσυνείδηση. Οι αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται και ανάγκη για έλεγχο της σκέψης εμφάνισαν τις ισχυρότερες θετικές συσχετίσεις με τα ειδικά συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών και τη συνοδό συμπτωματολογία άγχους, κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικότητας. Σε αναλύσεις παλινδρόμησης οι δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις προέβλεπαν το 21%, 38%, 25% και 28% της διακύμανσης στις συνολικές βαθμολογίες των EDE-Q, HADS-Anxiety, HADS-Depression και MOCI, αντίστοιχα. Οι αναλύσεις διαμεσολάβησης ανέδειξαν πως η συνοδός συμπτωματολογία δεν διαμεσολαβεί τη σχέση μεταξύ δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεποιθήσεων και ειδικών συμπτωμάτων των ΔΠΤ. Κατά συνέπεια, οι δυσλειτουργίες στις μεταγνωσιακές πεποιθήσεις μπορεί να αντικατοπτρίζουν ένα κοινό, δια-διαγνωστικό μονοπάτι στην ΨΑ και ΨΒ προς ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων σε ασθενείς με ΔΠΤ.
Σε ό,τι αφορά τις συσχετίσεις μεταξύ άλλων μεταγνωσιακών παραγόντων και των κλινικών συμπτωμάτων, η αυτεπίγνωση βρέθηκε να σχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά με την ανησυχία για την τροφή, τη συνολική βαθμολογία EDE-Q και τη συνοδό συμπτωματολογία άγχους, κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικότητας. Η αυτεπίγνωση βρέθηκε να σχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά και με δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις όπως αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται, ανάγκη για έλεγχο της σκέψης, θετικές πεποιθήσεις σχετικές με την ανησυχία, και νοητική αυτοπεποίθηση. Τα αποτελέσματα αυτά υποδυκνείουν πως η αυτεπίγνωση στις ασθενείς με ΔΠΤ, πιθανώς αντανακλά την τάση τους τείνουν να υπερεκτιμούν τη δική τους μάλλον στενή και άκαμπτη παρακολούθηση της εσωτερικής τους κατάστασης. Αντιθέτως, υπήρξε στατιστικά σημαντικά αρνητική συσχέτιση μεταξύ της αναστοχαστικότητας και των δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεποιθήσεων νοητική αυτοσυνείδηση, ανάγκη για έλεγχο της σκέψης και αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται, εύρημα που υποδυκνείει πως οι ασθενείς με ΔΠΤ είναι ικανές για εμπλοκή σε υγιείς αναστοχαστικές διαδικασίες.
Μόνο ορισμένες ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία και όχι οι ασθενείς με ψυχογενή βουλιμία κατηγοριοποιήθηκαν ως έχουσες παραληρητικές πεποιθήσεις. Ειδικότερα, η ομάδα της ψυχογενούς ανορεξίας περιοριστικού τύπου, ΨΑ-Π εμφάνισε σε μεγαλύτερη συχνότητα παραληρητικές πεποιθήσεις (33,33%) από τις ασθενείς με υπερφαγικού / καθαρτικού τύπου ψυχογενή ανορεξία, ΨΑ-ΥΚ (13,04%). Σε όλες τις υποομάδες ασθενών υπήρξαν ασθενείς που κατηγοριοποιήθηκαν ως έχουσες πτωχή εναισθησία.
Ο βαθμός παραληρητικότητας στις ασθενείς με ΨΑ βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά με τον Περιορισμό της τροφής, ενώ στις ασθενείς με ΨΒ βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά με την Ανησυχία για το σχήμα σώματος, Ανησυχία για το βάρος σώματος, τη συνολική βαθμολογία EDE-Q και τη συνοδό συμπτωματολογία, δηλαδή άγχος, κατάθλιψη και ψυχαναγκαστικότητα.
Η κλινική εναισθησία στις ασθενείς με ΨΑ βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά αρνητικά με τον περιορισμό της τροφής, ενώ στις ασθενείς με ΨΒ η κλινική εναισθησία βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά αρνητικά με την ανησυχία για το σχήμα σώματος, την ανησυχία για το βάρος σώματος, τη συνολική βαθμολογία EDE-Q, και την ψυχαναγκαστικότητα. Παρατηρήθηκε ισχυρή στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού παραληρητικότητας και της κλινικής εναισθησίας στις ασθενείς με ΔΠΤ. Τα ανωτέρω ευρήματα επιβεβαιώνουν τη σημασία της αξιολόγησης των παραμέτρων αυτών στην κλινική πρακτική. Κατά συνέπεια, η ίδια η στάση του θεραπευτή, η θεραπευτική σχέση αλλά και η ίδια η θεραπεία θα πρέπει να προσεγγίσει τα ελλείμματα εναισθησίας ώστε να οικοδομηθεί σταδιακά μία κατάλληλη θεραπευτική συμμαχία.
Στην ομάδα ασθενών με ΨΒ στατιστικά σημαντικές θετικές συσχετίσεις παρατηρήθηκαν μεταξύ του βαθμού παραληρητικότητας με δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις και ειδικότερα τις αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται, την ανάγκη για έλεγχο της σκέψης και τη νοητική αυτοπεποίθηση. Αντιθέτως, οι δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις ανησυχία σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται και η ανάγκη για έλεγχο της σκέψης σχετίζονταν στατιστικά σημαντικά αρνητικά με την επίγνωση του νοσηρού, την επίγνωση συμπτωμάτων και τη συμμόρφωση με τη θεραπεία.
