Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ευανθία Έλλη Μηλίγκου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ΕΚΠΑ, επιβλέπουσα
Αθανάσιος Μιχάλης, Επίκουρος Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ, μέλος
Ζαχαρούλα Σμυρναίου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ, μέλος
Γεώργιος Πασιάς, Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ
Ευαγγελία Φρυδάκη, Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ
Αντιγόνη- Άλμπα Παπακωνσταντίνου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ
Χρήστος Παρθένης, Eπίκουρος Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Στην παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρείται ο σχεδιασμός, η εφαρμογή σε πραγματικές συνθήκες και η αξιολόγηση μιας διδακτικής στρατηγικής, η οποία βασίζεται στη διδακτική χρήση εικαστικών έργων τέχνης στο πλαίσιο του μαθήματος της Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Η διατριβή επικεντρώνεται στην παραγωγή γραπτών πολυτροπικών κειμένων από τους μαθητές (multimodal texts) υπό το πρίσμα της γραμματικής του οπτικού σχεδιασμού των Kress & Leeuwen (Kress, G.& Leeuwen, V.T., 2010). Βασικοί στόχοι της διατριβής είναι α) η ανάπτυξη των δεξιοτήτων οπτικού εγγραμματισμού των μαθητών και β) η ικανότητα σχεδιασμού πολυτροπικών κειμένων στην κατεύθυνση ενός πολυτροπικού εγγραμματισμού, ο οποίος βασίζεται στην κατανόηση της σχέσης οπτικού και λεκτικού εγγραμματισμού οικοδομώντας νοήματα και διαμορφώνοντας νέα κείμενα στη λογική του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών και του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών για το Δημοτικό Σχολείο με σκοπό τη γλωσσική τους ανάπτυξη και την αποτελεσματική επικοινωνία (communicative competence) σε διάφορα περιβάλλοντα. Ένας άλλος ουσιαστικός στόχος είναι η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας στο συγκεκριμένο πεδίο, μέσω της εμπλοκής τους σε συγκεκριμένες φάσεις της ερευνητικής διαδικασίας.
Η μέθοδος που επιλέχθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας ήταν η Εκπαιδευτική Έρευνα Δράσης. Η έρευνα-δράσης σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε από τη γράφουσα σε ρόλο «εκπαιδευτικού ερευνητή» (Stenhouse, L., 2003, σ. 179). Στη συλλογή δεδομένων καθώς και στην ανατροφοδότηση στις φάσεις του αναστοχασμού κατά την αποτίμηση της διδακτικής παρέμβασης (McNiff, J., Lomax. P., Whitehead, J., 2003) αξιοποιήθηκε μία εκπαιδευτικός της σχολικής μονάδας σε ρόλο «κριτικής φίλης» (Stenhouse, L., 1975). Η ερευνήτρια κατά τη διάρκεια της έρευνας οργάνωσε συναντήσεις/συζητήσεις, στις οποίες συμμετείχαν η κριτική φίλη και άλλοι δέκα εκπαιδευτικοί του σχολείου εθελοντικά, με στόχο τη σφαιρική κατανόηση επιμέρους πτυχών του υπό εξέταση πεδίου (Altrichter, H., Posch, P., Somekh, B., 2001) και την εμπλοκή των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας σε μια ενεργό διαδικασία μάθησης νέων εκπαιδευτικών πρακτικών στη σύνδεση θεωρίας και πράξης (Carr W., Kemmis St, 2002).
Ως εργαλεία συλλογής δεδομένων αξιοποιήθηκαν: α) τα προσωπικά ημερολόγια της εκπαιδευτικού-ερευνήτριας και τα αντίστοιχα της «κριτικής φίλης», β) τα δομημένα από την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια πρωτόκολλα συμμετοχικής παρατήρησης, τα οποία συμπληρώνονταν από την «κριτική φίλη» κατά τη διάρκεια της διδακτικής παρέμβασης, γ) τα απομαγνητοφωνημένα αρχεία των ηχογραφήσεων όλων των σταδίων της διδακτικής παρέμβασης, δ) οι καταγραφές των συναντήσεων/συζητήσεων με τους εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας, ε)τα φύλλα εργασιών που συμπλήρωσαν οι μαθητές και στ) τα παραγόμενα μαθητικά κείμενα σε όλα τα στάδια της παρεμβατικής δράσης.
Η διδακτική στρατηγική υλοποιήθηκε συνολικά σε 26 διδακτικές ώρες και περιλαμβάνει τέσσερα στάδια εφαρμογής. Το Α΄ Στάδιο αφορά στη διαγνωστική αξιολόγηση των παραγόμενων μαθητικών κειμένων στην αρχή της παρέμβασης. Το Β΄ Στάδιο αφορά στη διδασκαλία: α) της έννοιας των πολυτροπικών κειμένων, β) της ανάπτυξης δεξιοτήτων οπτικού εγγραμματισμού μέσω της προσέγγισης συστηματικής παρατήρησης έξι εικαστικών έργων τέχνης του Perkins (Perkins, D, 1994), τα οποία επιλέχθηκαν με συγκεκριμένα κριτήρια και γ) του σχεδιασμού πολυτροπικών κειμένων υπό το πρίσμα της γραμματικής του οπτικού σχεδιασμού των Kress & Leeuwen. Το Γ΄ Στάδιο αφορά στην παραγωγή μαθητικών κειμένων και το Δ΄ Στάδιο αφορά στην τελική αποτίμηση των παραγόμενων μαθητικών κειμένων με κριτήριο αξιολόγησης τη γραμματική του οπτικού σχεδιασμού των Kress & Leeuwen, η οποία κατά τον Μπονίδη αποτελεί ένα ποιοτικό, μεθοδολογικό εργαλείο που αφορά στην ανάλυση πολυτροπικών κειμένων (Μπονίδης, Κ., 2004, σ. 160).
Λέξεις-κλειδιά:
πολυγραμματισμοί, οπτικός εγγραμματισμός, πολυτροπικά κείμενα, γλωσσικό μάθημα, εικαστικά έργα τέχνης, γραμματική οπτικού σχεδιασμού, έρευνα δράσης, επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών
