Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Σελήνη Ψωμά, Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.
Σοφία Ανεζίρη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.
Νίκος Γιαννακόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία διερευνά τον τρόπο παρουσίασης των Περσικών πολέμων κατά την διάρκεια των πρώτων δύο μεταχριστιανικών αιώνων υπό την σκέπη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία προωθεί την χρήση αυτού του ιστορικού παραδείγματος και προσεταιρίζεται την ελληνική νίκη εναντίον των Περσών, μετατρέποντάς την σε διαχρονική νίκη της Δύσης (με τον εκάστοτε εκπρόσωπό της: Έλληνες/ Ρωμαίοι) έναντι της Ανατολής και των βαρβάρων της (Πέρσες/ Πάρθοι). Τα κείμενα των συγγραφέων της Β΄ Σοφιστικής, του Αίλιου Αριστείδη, Μάρκου Αντωνίου Πολέμωνος, Πλουτάρχου και Δίωνος Χρυσοστόμου, αποτελούν τις πρωτογενείς πηγές, από τις οποίες αντλούνται πληροφορίες για το πώς προσλαμβάνονται οι πόλεμοι αυτοί την ρωμαϊκή εποχή, και συγκεκριμένα οι μάχες του Μαραθώνα, του Αρτεμισίου, της Σαλαμίνας και των Πλαταιών, στις οποίες δίνεται και η μεγαλύτερη έμφαση. Καθίσταται σαφές, έτσι, πως το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε αθηναϊκές νίκες, ως επί το πλείστον, και στην Αθήνα που κατέχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο είτε μέσω του συνόλου των πολιτών της είτε μέσω των στρατηγών της και των καίριων παρεμβάσεών τους.
Ο Παναθηναϊκός του Αίλιου Αριστείδη αναφέρεται κυρίως στις μάχες του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, εξαίροντας την πρωτοβουλία και την μοναδικότητα των Αθηναίων να αντιμετωπίσουν έναν συγκριτικά ογκωδέστερο στρατό από τους ίδιους (Μαραθώνας) και την υποχωρητικότητα που αυτοί επέδειξαν για το κοινό όφελος, καθώς και την καθοριστική συμβολή του Θεμιστοκλή για την τελική διεξαγωγή της ναυμαχίας (Σαλαμίνα). Ο Πολέμων στο Τὰ εἰς Κυναίγειρον καὶ Καλλίμαχον εκθειάζει την ανδρεία και τον αγώνα δύο Μαραθωνομάχων, του γιου του Ευφορίωνα και αδελφού του Αισχύλου, Κυναιγείρου, και του πολεμάρχου Καλλιμάχου, που κυριολεκτικά και μεταφορικά δόθηκαν ψυχῇ τε και σώματι στο πεδίο της μάχης. Ο Πλούταρχος με τους Βίους του Αριστείδη και του Θεμιστοκλή παρουσιάζει την συμμετοχή των στρατηγών σε τέσσερεις από τις έξι συνολικά συγκρούσεις εναντίον των βαρβάρων. Ο Αριστείδης λαμβάνει μέρος σε Μαραθώνα, Σαλαμίνα και Πλαταιές κι ο Θεμιστοκλής σε Μαραθώνα, Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα. Επαινείται η τάση ομόνοιας και συνεργασίας που προβάλλουν οι δύο Αθηναίοι για το καλό όλων των Ελλήνων. Ο Δίων Χρυσόστομος προς το τέλος του λόγου του Τρωικός Ὑπὲρ τοῡ Ἴλιον μὴ ἁλῶναι κάνει αναφορά στις μάχες του Μαραθώνα και των Θερμοπυλών, υποβαθμίζοντας την σημασία της πρώτης και παραλλάσσοντας το αποτέλεσμα της δεύτερης με τους Πέρσες ως τους απόλυτους κυρίαρχους.
Την φυσιογνωμία των ελληνοπερσικών πολέμων έρχονται να συμπληρώσουν δύο έργα του 5ου αιώναπ.Χ., οι Ιστορίαι του Ηροδότου και οι Πέρσαι του Αισχύλου. Ο Αλικαρνασσεύς ιστορικός παρέχει λεπτομέρειες για τις Θερμοπύλες και την Μυκάλη και ο τραγικός ποιητής σχολιάζει σύντομα την προγενέστερη μάχη στον Μαραθώνα και την επακόλουθη στις Πλαταιές (μέσω του νεκραναστημένου Δαρείου), εστιάζοντας περισσότερο στην ναυμαχία της Σαλαμίνας, η οποία και παρουσιάζεται, όπως και το συνολικό έργο, από την σκοπιά των ηττημένων Περσών.
Στο τέλος της εργασίας επιχειρείται μία συγκεντρωτική παρουσίαση των χαρακτηριστικών των βαρβάρων, όπως αυτοί εμφανίζονται στους προαναφερθέντες συγγραφείς. Τα στοιχεία που τους χαρακτηρίζουν συνίστανται στον πλούτο, την τρυφή, την αλαζονεία, την έλλειψη γενναιότητας, εμπιστοσύνης και φίλων, στοιχεία που προσομοιάζουν στους τυράννους.
Συμπεραίνεται, λοιπόν, η διαχρονικότητα της αξίας των Περσικών πολέμων, που αποτελούν αντικείμενο ενασχόλησης από συγγραφείς του 5ου αιώναπ.Χ. μέχρι τον 2ο αιώνα μ.Χ. Αποδεικνύεται η ισχυρή ιδεολογική βάση που προσφέρουν και η αντίθεση Ελλήνων-βαρβάρων που απασχολεί την ανθρωπότητα σε όλες τις εποχές.
Λέξεις-κλειδιά:
Β' Σοφιστική, Περσικοί πόλεμοι, Αύγουστος, ρωμαϊκή ιδεολογία
