Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννης Παπαδάτος, Αναπλ. Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Βαβουρανάκης, Αναπλ. Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Μαρία Μηνά, Επικ. Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Περίληψη:
Αντικείμενο μελέτης αυτής της ερευνητικής διπλωματικής εργασίας αποτελεί η τεχνολογία κατασκευής των μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων. Κύριο μεθοδολογικό εργαλείο διερεύνησης του θέματος αποτέλεσε ο αρχαιολογικός πειραματισμός. Μία νέα σειρά αρχαιολογικών πειραμάτων, τα οποία εκτελέστηκαν και παρουσιάζονται από τον γράφοντα, παρέχουν νέα στοιχεία για την κατασκευή των κυκλαδικών ειδωλίων ειδικά και για την τεχνολογία των μαρμάρινων αντικειμένων στις Κυκλάδες της ΠΕΧ γενικά. Αυτά στηρίζονται σε δεδομένα παλαιότερων αρχαιολογικών πειραμάτων, αλλά, αντίθετα με εκείνα, εντάσσονται στο θεωρητικό πλαίσιο της πειραματικής αρχαιολογίας.
Η πειραματική αρχαιολογία, ως ερευνητική μέθοδος της επιστήμης της αρχαιολογίας, αποδεικνύεται πολύτιμη βοηθός για την ανάλυση και απάντηση αρχαιολογικών ζητημάτων και την σύνθεση ερμηνειών, σε συνδυασμό με τα αρχαιολογικά δεδομένα και τις γνώσεις για το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. Εκτός αυτού, όμως, αξιοποιήθηκε και μία ακόμη μέθοδος έρευνας, αυτή της συγκριτικής μελέτης δύο διαφορετικών περιοχών, στις οποίες εμφανίζεται η δράση του ίδιου φαινομένου, αυτού της παραγωγής μαρμάρινων αντικειμένων, μεταξύ των θέσεων του Kulaksizlar στη Δυτική Μικρά Ασία και των Κυκλάδων.
Μελετώντας τα δεδομένα παλαιότερων και νέων πειραμάτων σε συνάρτηση με τα αρχαιολογικά δεδομένα και το ιστορικό πλαίσιο έγινε δυνατή η αναγνώριση και η περιγραφή των τεχνολογικών διαδικασιών διαμόρφωσης της πρώτης ύλης του μαρμάρου και της δημιουργίας ειδωλίων. Αυτά παρέχουν στοιχεία σχετικά με την πορεία της τεχνολογικής διαδικασίας, τις πρώτες ύλες, τα εργαλεία, τις τεχνικές μεθόδους κατεργασίας και τον κατά προσέγγιση χρόνο παραγωγής. Επιπλέον, με τα δεδομένα αυτών έγινε δυνατή και η προσέγγιση ζητημάτων μαθητείας της διαδικασίας, ύπαρξης, ή μη, πλήρους απασχόλησης εξειδικευμένων τεχνιτών, θέσης τους εντός της κοινότητας, ύπαρξης εργαστηριακών χώρων κατεργασίας μαρμάρου, οργάνωσης της παραγωγής και των κοινωνικών παραμέτρων των τεχνολογικών επιλογών. Τέλος, απαντώνται και ερωτήματα σχετικά με τους λόγους που οδήγησαν στην έξαρση της παραγωγής μαρμάρινων αντικειμένων στις Κυκλάδες στην ΠΕΧ. Απώτερος στόχος της έρευνας θα αποτελέσει η ανασύνθεση της εικόνας γύρω από το τεχνολογικό πεδίο της μαρμαροτεχνίας στις Κυκλάδες κατά την ΠΚ Ι και ΙΙΑ περίοδο.
Η προϋπάρχουσα γνώση γύρω από το πολύπτυχο τεχνολογικό φαινόμενο ενισχύεται από τα πορίσματα των αρχαιολογικών πειραμάτων και διαμορφώνεται μία διαφορετική εικόνα από αυτήν που κυριαρχεί παραδοσιακά στην έρευνα σχετικά με την παραγωγή μαρμάρινων αντικειμένων στις Κυκλάδες της ΠΕΧ. Η ιδέα της ύπαρξης «καλλιτεχνών», εργαστηρίων και γενικά μιας διαδικασίας που απαιτεί ταλέντο, υψηλό καλλιτεχνικό αισθητήριο, μεγάλη εμπειρία και κανόνες για να δώσει έργα υψηλής τέχνης αντικαθίσταται από μία κατασκευαστική διαδικασία που περιλαμβάνει απλές μηχανικές μεθόδους και επαναλαμβανόμενη κινησιολογία, η οποία είναι δυνατή να γίνει από οποιονδήποτε και οπουδήποτε. Η σημασία των μαρμάρινων έργων τους δεν βασιζόταν στην αντιμετώπισή τους ως μοναδικά έργα υψηλής τέχνης, αλλά ως αντικείμενα φορτισμένα με συμβολισμούς και νοήματα, τα οποία μάλιστα εμπεριέχονταν περισσότερο στη χρωματική τους διακόσμηση, παρά στο σχήμα και τη μορφή τους.
Λέξεις-κλειδιά:
Πειραματική Αρχαιολογία, Προϊστορική Αρχαιολογία, Κυκλαδικά Ειδώλια, Ειδώλια, Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, Αιγαίο, Κυκλάδες
