Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ουρανία Τσιτσιλώνη, Καθηγήτρια Ανοσολογίας
Τομέας Φυσιολογίας Ζώων και Ανθρώπου
Τμήμα Βιολογίας, Σχολή Θετικών Επιστημών, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η πρωτοπαθής συστηματική αμυλοείδωση εξ ελαφρών αλυσίδων (AL) χαρακτηρίζεται από την παραγωγή μονοκλωνικών αλυσίδων με διαμόρφωση β φύλλου (FLC), από έναν κακοήθη πλασματοκυτταρικό κλώνο στο μυελό των οστών. Τα αδιάλυτα ινίδια αμυλοειδούς εναποτίθενται εξωκυτταρίως σε ιστούς, προκαλώντας σταδιακά σοβαρή δυσλειτουργία των οργάνων-στόχων (νεφροί, καρδιά, ήπαρ, ΠΝΣ) (Dittrich et al., 2017). Νεότερες θεραπείες, όπως το αντι-CD38 μονοκλωνικό αντίσωμα Δαρατουμουμάμπη (Daratumumab), φαίνεται πως μπορούν να επιτύχουν βαθύτερες αιματολογικές αποκρίσεις σε ασθενείς με πρωτοπαθή συστηματική (AL) αμυλοείδωση (Sanchorawala et al., 2018). Τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να αναδεικνύεται η αξία της ελάχιστης υπολειμματικής νόσου (ΕΥΝ) ως προγνωστικός δείκτης στην αιματολογική και οργανική απόκριση στην AL αμυλοείδωση μέσα από δεδομένα που συσχετίζουν την επίτευξη απουσίας της με βελτιωμένα ποσοστά καρδιακής απόκρισης και παρατεταμένο διάστημα ελεύθερο νόσου (progression free survival, PFS) ακόμα και σε σύντομο χρονικό διάστημα παρακολούθησης (Sidana et al., 2020). Ωστόσο, υπάρχει ανάγκη ανάπτυξης βιοδεικτών για την εκτίμηση της ΕΥΝ, καθώς επιβαρύνει τη λειτουργία οργάνων όπως η καρδιά και οι νεφροί, ακόμα και σε ασθενείς σε πλήρη ύφεση. Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας ήταν η ανάλυση του μικροπεριβάλλοντος του μυελού των οστών (ΜΟ) ασθενών με AL αμυλοείδωση σε σχέση με τη χορήγηση Δαρατουμουμάμπης, καθώς και την παρουσία ή απουσία ΕΥΝ. Για το σκοπό αυτό, δείγματα ΜΟ από 25 ασθενείς με AL αμυλοείδωση ελήφθησαν κατά τη διάγνωση, μετά την ολοκλήρωση θεραπείας πρώτης γραμμής και μετά από θεραπεία εδραίωσης με Δαρατουμουμάμπη. Τα δείγματα αναλύθηκαν με κυτταρομετρία ροής νέας γενιάς, πραγματοποιώντας ανοσοφαινοτυπική αξιολόγηση των επιφανειακών δεικτών CD19, CD27, CD38, CD45, CD56, CD81, CD117, CD138 και των ενδοκυττάριων κ και λ αλυσίδων ως προς την ανίχνευση της ΕΥΝ, σύμφωνα με τις οδηγίες του EuroFlow, ενώ παράλληλα ταυτοποιήθηκαν και ποσοτικοποιήθηκαν 17 αιμοποιητικοί πληθυσμοί στο ΜΟ. Η χορήγηση Δαρατουμουμάμπης αύξησε τα ποσοστά ερυθροβλαστών, Τ, CD27+ NK & NKT λεμφοκυττάρων, πρόδρομων Β λεμφοκυττάρων, και μαστοκυττάρων, ενώ μείωσε το ποσοστό των παρθένων Β λεμφοκυττάρων στους ασθενείς που παρέμειναν ΕΥΝ+ μετά τη χορήγηση του φαρμάκου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι παρατηρήθηκε αυξητική τάση του ποσοστού των ερυθροβλαστών στους ασθενείς που παρέμειναν ΕYN+ σε σύγκριση με τους ΕΥΝ- μετά τη λήψη Δαρατουμουμάμπης. Ωστόσο, η παρουσία/απουσία ΕΥΝ δεν φάνηκε να επιδρά στο μικροπεριβάλλον του ΜΟ, πιθανότατα λόγω του μικρού αριθμού ΕΥΝ- δειγμάτων. Συμπερασματικά, αποδείχθηκε ότι η μέθοδος του EuroFlow για την ανίχνευση της ΕΥΝ στην AL αμυλοείδωση επιτρέπει την ταυτοποίηση και ποσοτικοποίηση 17 πληθυσμών του ΜΟ. Παράλληλα η χορήγηση Δαρατουμουμάμπης μειώνει σημαντικά το φορτίο της νόσου στην AL αμυλοείδωση και επιδρά ριζικά στο μικροπεριβάλλον του ΜΟ. Το γεγονός αυτό διαπιστώνεται λόγω των αλλαγών που παρατηρήθηκαν στη σύσταση του κλωνικού πληθυσμού και στον ανοσοφαινότυπο των κλωνικών κυττάρων, αλλά και στη στατιστικά σημαντική αύξηση των ερυθροβλαστών.
Λέξεις-κλειδιά:
πρωτοπαθής αμυλοείδωση εξ΄ ελαφρών αλυσίδων, ελάχιστη υπολειμματική νόσος, κυτταρομετρία ροής, πλασματοκύτταρο, Δαρατουμουμάμπη
