Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Δρακάκης Πέτρος, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Σταύρου Σοφοκλής, Ακαδημαϊκός Υπότροφος, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μαυρογιάννη Δέσποινα, ΕΔΙΠ, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια, καλοήθης νόσος, εξαρτώμενη από τα επίπεδα
οιστρογόνων, η οποία προσβάλλει περίπου το 10-15% των γυναικών της
αναπαραγωγικής ηλικίας και ορίζεται από την παρουσία έκτοπου ιστού
ενδομητρίου σε θέσεις εκτός της μητρικής κοιλότητας. Ανάλογα με τη βιολογική
συμπεριφορά που εμφανίζουν οι ενδομητριωσικές βλάβες, υπάρχουν τρία είδη
ενδομητρίωσης, οι περιτοναϊκές εμφυτεύσεις, η ενδομητρίωση των ωοθηκών, η
οποία εμφανίζεται είτε με τη μορφή επιφανειακών εμφυτεύσεων είτε με τη μορφή
ενδομητριωσικών κύστεων και η εν τω βάθει ενδομητρίωση. Παρόλο που η
ενδομητρίωση είναι γνωστή εδώ και πάρα πολλά χρόνια, η παθογένεση της
εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να μην είναι πλήρως κατανοητή. Η πιο ευρέως
αποδεκτή θεωρία είναι η θεωρία της παλίνδρομης εμμήνου ρύσεως, η οποία
προτάθηκε το 1927 από τον Sampson. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ένας από τους
μηχανισμούς που εμπλέκεται στην παθογένεση της ενδομητρίωσης είναι η
Επιθηλιο-Μεσεγχυματική Μετάβαση (Εpithelial-Mesenchymal Transition, EMT). Τα
ελλιπή όμως, στοιχεία και η απουσία γνωστών παραγόντων-ρυθμιστών της ΕΜΤ
εμπλεκόμενους στην παθογένεση της ενδομητρίωσης αποτέλεσαν το ερέθισμα για
την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης μελέτης. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσας
έρευνας ήταν η διερεύνηση της γονιδιακής έκφρασης του ΖΕΒ1, ενός μεταγραφικού
παράγοντα που παίζει καίριο ρόλο στην επιθηλιο-μεσεγχυματική μετάβαση, στην
ενδομητρίωση. Ειδικότερα, μελετήθηκε η γονιδιακή έκφραση του παράγοντα στον
έκτοπο και εύτοπο ιστό ενδομητρίου 20 γυναικών με ενδομητριωσικές κύστεις και η
έκφραση στον εύτοπο ιστό 5 γυναικών χωρίς ενδομητρίωση. Βρέθηκε πως δεν
υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στην γονιδιακή έκφραση του παράγοντα
ΖΕΒ1 μεταξύ του έκτοπου και εύτοπου ιστού ενδομητρίου των γυναικών με
ενδομητρίωση. Παρόλα αυτά, παρατηρήθηκε πως υπάρχει μια τάση έκφρασης
υψηλότερων επιπέδων του παράγοντα ΖΕΒ1 στους έκτοπους ιστούς ενδομητρίου σε
σύγκριση με τους αντίστοιχους εύτοπους ιστούς των γυναικών με ενδομητριωσικές
κύστεις. Ακόμα, αναλύοντας τα αποτελέσματα ξεχωριστά ανά περιστατικό,
παρατηρήθηκε πως σε 9 γυναίκες από τις 20 με τη νόσο που μελετήθηκαν, ο
παράγοντας ΖΕΒ1 εκφράζεται περισσότερο στον έκτοπο ιστό σε σύγκριση με το
εύτοπο ιστό ενδομητρίου. Επομένως, για να εξαχθούν συμπεράσματα και να
βρεθούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην έκφραση, χρήζει η ανάγκη μελέτης
της έκφρασης του γονιδίου σε μεγαλύτερο πληθυσμό γυναικών με ενδομητριωσικές
κύστεις. Ακόμα, αξίζει να σημειωθεί πως η γονιδιακή έκφραση του παράγοντα ΖΕΒ1
ήταν υψηλότερη στο εύτοπο ενδομήτριο γυναικών χωρίς ενδομητρίωση σε σχέση
με το εύτοπο και έκτοπο ιστό ενδομητρίου των γυναικών με τη νόσο. Το γεγονός
αυτό, ίσως σχετίζεται σε κάποιο βαθμό με τη συμμετοχή της ΕΜΤ στην
αναγεννητική ικανότητα του ενδομητρίου και επιπλέον με τη φάση του κύκλου. Η
φάση του κύκλου και οι ενδογενείς αναπαραγωγικές ορμόνες, πιθανόν παίζουν6
ρόλο στην ενεργοποίηση της ΕΜΤ και κατά συνέπεια στην έκφραση του γονιδίου
ΖΕΒ1. Επομένως, απαιτείται μελέτη του εύτοπου ενδομητρίου γυναικών με και
χωρίς ενδομητρίωση, με βάση τη φάση του ενδομητρίου, ώστε να γίνει κατανοητό
πώς επηρεάζει η ΕΜΤ το εύτοπο ενδομήτριο. Τέλος, παρατηρήθηκε μια, μη
στατιστικά σημαντική, αρνητική συσχέτιση της έκφρασης του παράγοντα ΖΕΒ1 με το
μέγεθος των ενδομητριωσικών κυστών. Αυτό, πιθανόν υποδηλώνει πως στις μικρές
σε μέγεθος και στις νεότερες ηλικιακά ενδομητριωσικές κύστεις το φαινόμενο της
ΕΜΤ είναι πιο έντονο. Και στην περίπτωση όμως, αυτή, κρίνεται απαραίτητος ο
έλεγχος της συσχέτισης σε μεγαλύτερο πλήθος δειγμάτων. Συμπερασματικά λοιπόν,
φαίνεται πως το φαινόμενο της ΕΜΤ σχετίζεται σε κάποιο βαθμό με την
παθογένεση και την εξέλιξη της ενδομητρίωσης και χρήζει η διεξαγωγή
περισσότερων μελετών για την εύρεση συγκεκριμένων παραγόντων και
σηματοδοτικών μονοπατιών που ενεργοποιούνται και επιπρόσθετα, δεικτών που
θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση της και μέσω της στόχευσης
τους να μειωθεί η εξέλιξη της νόσου.
Λέξεις-κλειδιά:
ZEB1, Mir-200b, Eνδομητρίωση, Εύτοπο ενδομήτριο, Έκτοπο ενδομήτριο, Ενδομητριωσικές κύστεις, Επιθηλιο-μεσεγχυματική μετάβαση (ΕΜΤ), Διηθητική ικανότητα, Αναγεννητική ικανότητα, Γυναικεία υπογονιμότητα
