Ελληνορωμαϊκές - Ελληνοϊταλικές Σπουδές: Λογοτεχνία, Ιστορία και Πολιτισμός
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2021-03-11

2021

Παπαπαύλου Παναγιώτα

Domenica Minniti Γκώνια, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Γεράσιμος Ζώρας, Καθηγητής, Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου, Καθηγήτρια,Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Dal siciliano alla lingua: Le Stagioni di Giovanni Meli tradotte da Andreas Kalvos

Ιταλικά

Από τη σικελική στη γλώσσα: Οι Εποχές του Τζιοβάνι Μέλι μεταφρασμένες από τον Ανδρέα Κάλβο

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη της μετάφρασης των Stagioni (1766-1772) του Σικελού ποιητή του 18ου αιώνα Giovanni Meli από τον ελληνοϊταλό ποιητή Ανδρέα Κάλβο (Ζάκυνθος 1792 – Louth 1869). Ο Meli, ο οποίος θεωρήθηκε από τους συγχρόνους του ως “ο δεύτερος Θεόκριτος” λόγω των μεγάλων θεοκρίτειων επιδράσεων στο έργο του, έδωσε τη δυνατότητα σε κλασικιστές ποιητές όπως ο Ούγος Φώσκολος και ο Ανδρέας Κάλβος, να μεταφράσουν το αριστούργημά του. Ωστόσο, το έργο του γνώρισε επίσης ερμηνευτές όπως οι μουσικοί A. M. Lamberti και M. P. Bevilaqua, οι οποίοι έκαναν γνωστό το έργο του Meli στο ευρύ κοινό.
Σκοπός της διπλωματικής είναι να κάνει γνωστή στην Ελλάδα την ύπαρξη αυτής της μετάφρασης, η οποία, μολονότι στο παρελθόν είχε γίνει αντικείμενο μελέτης από διακεκριμένους νεοελληνιστές και φιλολόγους (Vitti 1960, Purpura 2013, Caracausi 2016), παραμένει ελάχιστα γνωστή στους μη ειδικούς. Επίσης, πρόθεσή μας είναι να εστιάσουμε την προσοχή στη διγλωσσία του Κάλβου ως προνομιούχου εκπροσώπου της επτανησιακής παράδοσης μέσω αυτού του μεταφραστικού του εγχειρήματος. Οι καλβικές μεταφράσεις του Meli πρέπει να θεωρηθούν πράγματι ένα εξαιρετικό γεγονός, εμβληματικό των γλωσσολογικών δεξιοτήτων του στην Ιταλική αλλά και της διγλωσσίας, στο πλαίσιο της οποίας κινήθηκε ο Ζακυνθινός ποιητής.
Η εργασία διαιρείται σε τέσσερα κεφάλαια και αποτελείται από δύο μέρη: στο πρώτο μέρος, που έχει γενικό και περιγραφικό χαρακτήρα, παρουσιάζουμε τόσο τη συγγραφική παραγωγή του Σικελού ποιητή και της γλωσσικής διαλέκτου που χρησιμοποιείται από αυτόν, όσο και της μορφής του Ανδρέα Κάλβου και της διαμόρφωσής του ως Ελληνοϊταλού ποιητή, δεινού γνώστη της γλώσσας και της ιταλικής λογοτεχνίας της εποχής του. Το δεύτερο μέρος της διπλωματικής έχει ειδικό χαρακτήρα και εστιάζεται στη λεπτομερή και εκτενή εξέταση, στο μέτρο του δυνατού, της μετάφρασης των Stagioni του Meli από τον Κάλβο. Έτσι, οι μεταφραστικές επιλογές του Ποιητή εξετάζονται δια μέσου της ανάλυσης των πιο σημαντικών φωνητικών, μορφοσυντακτικών και λεξιλογικών φαινομένων.
Πιο αναλυτικά, στην εργασία αφιερώνεται εκτεταμένη παράγραφος του Α' κεφαλαίου στην προσωπικότητα του Κάλβου, η οποία διαμορφώθηκε ανάμεσα στην ελληνική και την ιταλική παιδεία. Επίσης, δίνονται δύο εισαγωγικά σημειώματα με τα απαραίτητα βιοεργογραφικά στοιχεία των δύο ποιητών.
Με στόχο την καλύτερη κατανόηση του γλωσσικού ιδιωματικού πλαισίου στο οποίο τοποθετείται το “μεταφραστικό εγχείρημα” του Κάλβου, στο δεύτερο κεφάλαιο της διπλωματικής δίνουμε μία σύντομη εισαγωγή των διατοπικών ποικιλιών της ιταλικής γλώσσας (διάλεκτοι), λαμβάνοντας επίσης υπόψη το δυσδιάκριτο του όρου διάλεκτος, που θα μπορούσε να έχει από την οπτική γωνία του Έλληνα αναγνώστη. Αρκετά πιο εκτεταμένες είναι οι αναφορές στη Σικελική, η οποία παρατηρείται σε γενικές γραμμές κατά το πέρας των αιώνων, ξεκινώντας από τις απαρχές της λογοτεχνικής παράδοσης σε δημώδη γλώσσα του ΙΓ' αι. (Σικελική Σχολή), στην οποία η ποίηση του Meli εντάσσεται με θαυμάσιο τρόπο, μέχρι την εποχή κατά την οποία ο ίδιος έζησε και που μία τέτοια παράδοση έχει πλέον αποκτήσει, όπως είναι φυσικό, έναν χαρακτήρα “ιδιωματικό”.
Στο III κεφάλαιο εξετάζονται τα έργα του Μέλι γραμμένα σε διάλεκτο και αναλύεται η ιδιαίτερη ποιητική του γλώσσα, με βάση τη Σικελική διανθισμένη όμως με «τοσκανισμούς». Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα γεγονότα που ώθησαν τον Κάλβο να ασχοληθεί με τη σικελική παραγωγή του Meli, υπογραμμίζοντας την άριστη γλωσσική του κατάρτιση στην ιταλική γλώσσα. Αναλύονται έπειτα τα κύρια έργα του Σικελού ποιητή και εξετάζονται οι επιλογές του Κάλβου στη μετάφραση του έργου Le Stagioni διαμέσου μιας παράλληλης εξέτασης των δύο κειμένων (στα Ιταλικά και τα Σικελικά). Καταγράφονται τα φωνολογικά, μορφοσυντακτικά και λεξιλογικά φαινόμενα και καταχωρίζονται επίσης οι μετρικές λύσεις που υιοθετούνται από τον Κάλβο στην απόδοση του έργου από τη διάλεκτο στην κοινή Ιταλική της εποχής του. Η μελέτη των αντιστοιχιών πραγματοποιείται, στα όρια του εφικτού, σύμφωνα με τα ενδεδειγμένα κριτήρια της μεταφραστικής μεθοδολογίας, τοποθετώντας αντικριστά τα κείμενα, όπου είναι δυνατό. Ωστόσο, μια τέτοια προσέγγιση δεν είναι πάντοτε εφικτή, λόγω της πληθώρας των εξεταζόμενων στοιχείων.
Στο Δ´ κεφάλαιο γίνονται σύντομες αναφορές στη φυσιογνωμία του Giovanni Meli και στις ποιητικές επιλογές που του έδωσαν τη δυνατότητα να εξυψώσει τη σικελική διάλεκτο σε λογοτεχνική γλώσσα και στην προσωπικότητα του Κάλβου που διαμορφώθηκε μέσω του ιταλικού και ελληνικού πολιτισμού. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της σικελικής διαλέκτου που τίθενται συγκριτικά με τις γλωσσικές επιλογές που υιοθετήθηκαν από τον Κάλβο, ο οποίος έδωσε μια άριστη μετάφραση των Stagioni.
Πέρα από κάθε φιλοδοξία πληρότητας, η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία είναι μια πρώτη προσπάθεια προσέγγισης του θέματος από τον μελετητή, με μόνη αξίωση το μεγάλο θαυμασμό για τον Νεοέλληνα ποιητή, έναν εμβληματικό εκπρόσωπο των γλωσσικών και λογοτεχνικών ελληνοϊταλικών σχέσεων.

Γλώσσα – Λογοτεχνία

Διάλεκτος, ιταλική γλώσσα, δημώδης γλώσσα, τοσκανισμός, καταγραφή (καταχώριση), λατινογενής, νεολογισμός, γλώσσα πηγή, γλώσσα-στόχος, πρωτότυπο (μετ.), ελεύθερη μετάφραση, απλοποίηση, αντιστοιχία, μεταφωνία, αντικατάσταση (φων.), διπλασιασμός (φων.), βητατισμός (φων.), αναδιπλασιασμός (συντ.), απαρέμφατο, ουσιαστικό (συντ.), ετυμολογία, προέλευση (λεξιλ.).

Όχι

0

Ναι

74

108

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2938408