Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Δρ. Σπύρος Μπλαβούκος
Αναπληρωτής Καθηγητής ΟΠΑ
Δρ. Εμμανουήλ Σκούρτσος
Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ
Δρ. Χαράλαμπος Κράνης
Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η Γηραιά ήπειρος υπήρξε διαχρονικά πεδίο αιματηρών συγκρούσεων όπου η ειρήνη ήταν ένα σύντομο διάλλειμα μεταξύ μακροετών πολέμων, με αποκορύφωμα τους δύο καταστροφικούς Παγκόσμιους Πολέμους. Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης οραματίστηκε μια αδιαίρετη Ευρώπη που θα εξασφάλιζε την ειρηνική συνύπαρξη κρατών. Εντός ενός περιβάλλοντος ασφάλειας, προστατευμένοι από εξωτερικές απειλές, οι Ευρωπαίοι πολίτες, θα μπορούσαν να κινηθούν προς την ευημερία. Η σύσταση του ΝΑΤΟ ως εγγυητή της συλλογικής ασφάλειας και την εδαφικής ακεραιότητας της ηπείρου, κατέστησε τις όποιες σκέψεις για αυτόνομη ευρωπαϊκή δράση περιττές. Η άποψη αυτή ενισχύθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την επικράτηση του φιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου. Το πρότυπο της Ήπιας Δύναμης (Soft Power) που πρέσβευε η ΕΕ έμοιαζε αδιαμφησβήτητο. Τα γεγονότα της διάσπασης της Γιουγκοσλαβίας και η ανικανότητα της Ένωσης να διαχειριστεί μία τέτοια κρίση στο μαλακό της υπογάστριο, έφεραν στο φως το στρατηγικό ατόπημά του συλλογισμού και την ολοκληρωτική έλλειψη δομών, μέσων και διαδικασιών στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.
Η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας Και Άμυνας (ΚΠΑΑ) της ΕΕ ξεκίνησε το 1998 επιδιώκοντας να καλύψει το κενό και να οδηγήσει στην αυτονομία. Η ΕΕ επιδίωξε να σταθεροποιήσει την ευμετάβλητη γειτονιά της χωρίς τη συνεχή συνδρομή των Ηνωμένων Πολιτειών. Παρόλα αυτά, η διακυβερνητική της φύση σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η ασφάλεια αποτελεί το σκληρό πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών, συντελεί ώστε το θεσμικό πλαίσιο της ΚΠΑΑ να οικοδομείται από κάτω προς τα πάνω και πάντα ως σπασμωδική αντίδραση σε αναδυόμενες κρίσεις. Το αποτέλεσμα είναι η θεμελίωση ενός σύνθετου πλαισίου όπου-απουσίας στρατηγικής κατεύθυνσης- η γραφειοκρατία βρίσκεται σε περίσσεια ενώ η δράση σε έλλειψη. Ωστόσο, το αναδυόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον δημιουργεί την ανάγκη εφαρμογής στρατηγικής που θα μετατρέψει την ΕΕ σε πραγματικό παράγοντα ασφάλειας και άμυνας. Αυτός είναι ο βαθύτερος στόχος της παγκόσμιας στρατηγικής της ΕΕ του 2016 (EU Global Strategy, EUGS).
Προβληματισμοί που προκύπτουν είναι εάν το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο έχει κατορθώσει και σε ποιο βαθμό να εκπληρώσει τις αρχικές φιλοδοξίες της ΚΠΑΑ. Επιπλέον, αυτές οι φιλοδοξίες είναι επίκαιρες ή έχουν ξεπεραστεί από τις γεωπολιτικές εξελίξεις; Τέλος, πως αντιλαμβάνεται η Παγκόσμια Στρατηγική την έννοια της στρατηγικής αυτονομίας και ποια η μέχρι τώρα συμβολή της στην πραγμάτωσή της;
Αυτή η εργασία επιχειρεί να απαντήσει σε αυτούς τους προβληματισμούς μέσω της μελέτης του θεσμικού πλαισίου της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, όπως και των πεπραγμένων της Παγκόσμιας Στρατηγικής της ΕΕ. Υποστηρίζει ότι υπήρξαν μεγάλα βήματα προς τα εμπρός, αλλά τα πιο κρίσιμα και τα πιο στρατηγικά είναι απαραίτητο να έρθουν. Προς τούτο, η εργασία εξετάζει πως εξελίσσεται το περιβάλλον ασφάλειας, η παγκόσμια τάξη του 21ου αιώνα και η σχέση ΕΕ-ΝΑΤΟ, ώστε να παραθέσει την δική της οπτική καθώς και προτάσεις για μία μελλοντική, Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας και Άμυνας.
Λέξεις-κλειδιά:
Ευρωπαϊκή Ένωση, Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, Παγκόσμια Στρατηγική, Στρατηγική Αυτονομία, ΝΑΤΟ
