Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
Βιβλιοθήκη Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης - Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης - Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών - Κοινωνιολογίας

2021-06-06

2021

Σοφίτης Βασίλειος

Εμμανουέλα Δούση, Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης,ΕΚΠΑ.

Κωνσταντίνος Υφαντής, Καθηγητής, Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Ιωάννης Τσίρμπας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ.
Παναγιώτης Τσάκωνας, Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ.
Ειρήνη Χειλά, Καθηγήτρια, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιά.
Γεώργιος Ευαγγελόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Αντωνία Ζερβάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ.

Εμφύλιες Διαμάχες και Ηνωμένα Έθνη. Μια Ποιοτική και Ποσοτική Ανάλυση της Απόδοσης των Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων του ΟΗΕ στις Εμφύλιες Διαμάχες της Αφρικής

Ελληνικά

Εμφύλιες Διαμάχες και Ηνωμένα Έθνη. Μια Ποιοτική και Ποσοτική Ανάλυση της Απόδοσης των Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων του ΟΗΕ στις Εμφύλιες Διαμάχες της Αφρικής

Η παρούσα διατριβή αποτελεί μια προσπάθεια μεθοδικής εξέτασης των ειρηνευτικών επιχειρήσεων του Ο.Η.Ε που αναπτύχθηκαν σε αφρικανικές χώρες και αξιολόγησης του επιπέδου της “ποιότητας” της παραγόμενης ειρήνης ως δείκτη της απόδοσής τους.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου ακολουθήθηκε μία διεπιστημονική προσέγγιση, όπου με τη χρήση των θεωριών των εμφυλίων πολέμων αλλά και ποιοτικών και ποσοτικών εργαλείων που χρησιμοποιούνται στην πολιτική επιστήμη - συγκεκριμένα της Ποιοτικής Συγκριτικής Ανάλυσης (Qualitative Comparative Analysis) - διερευνήθηκε ο τρόπος με τον οποίο η επιλογή του τρόπου δράσης των ειρηνευτικών επιχειρήσεων συνδέεται κάθε φορά με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν τόσο οι εμφύλιες διαμάχες όσο και τα εμπλεκόμενα κράτη και φαίνεται να επηρεάζουν το βαθμό επιτυχίας των πρώτων.
Κατόπιν έρευνας και επισκόπησης της βιβλιογραφίας διαμορφώθηκε ένας κατάλογος συγκεκριμένων, επαναλαμβανόμενων, κοινών χαρακτηριστικών των εμπόλεμων κρατών, των εμφυλίων διαμαχών και των ειρηνευτικών επιχειρήσεων που αναπτύσσονται εκεί και που είναι καθοριστικά για την εγκαθίδρυση της ειρήνης αλλά και τη βιωσιμότητά της. Σκοπός αυτής της κατηγοριοποίησης αποτέλεσε η δημιουργία επεξηγηματικών παραγόντων για την πληρέστερη διερεύνηση των σχέσεων που τυχόν αναπτύσσονται ανάμεσα στα χαρακτηριστικά αυτά και που καθορίζουν το βαθμό επιτυχίας ή αποτυχίας των ειρηνευτικών επιχειρήσεων. Μάλιστα, για τον καθορισμό της επιτυχίας ή αποτυχίας των ειρηνευτικών επιχειρήσεων, εισαγάγαμε την έννοια της “ποιότητας της ειρήνης”, ορίζοντάς την ως το σύνολο των χαρακτηριστικών εκείνων της παραγόμενης ειρήνης (μετά την επέμβαση της ειρηνευτικής επιχείρησης του ΟΗΕ), των οποίων η παρουσία αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για εδραίωση της ειρήνης, την εξασφάλιση της αβίαστης βιωσιμότητάς της και την ελαχιστοποίηση φαινομένων υποτροπιασμού της διαμάχης. Από την άλλη, η απουσία των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών, αυξάνει τις πιθανότητες επανέναρξης της διαμάχης και αποτελεί ένδειξη επιφανειακής, περιστασιακής/εφήμερης και όχι ουσιαστικής εδραίωσης της ειρήνης, με περιορισμένη διάρκεια.
Αναλυτικότερα, η έρευνά μας πραγματεύεται την εξέταση ενός μεθοδολογικά επιλεγμένου υποσυνόλου των ειρηνευτικών επιχειρήσεων του Ο.Η.Ε, που αναπτύχθηκαν σε εμφύλιες διαμάχες αφρικανικών χωρών, τη χρονική περίοδο μετά το 2000 και συγκεκριμένα διερευνά:
- τη σύνδεση της ποιότητας της ειρήνης με το βαθμό απόδοσης των επιλεγμένων ειρηνευτικών επιχειρήσεων
- την αναγνώριση και κατηγοριοποίηση των διακριτών χαρακτηριστικών του κάθε υπό μελέτη κράτους
- την αναγνώριση και κατηγοριοποίηση των διακριτών χαρακτηριστικών της διαμάχης του κάθε υπό μελέτη κράτους
- την κατηγοριοποίηση των ειρηνευτικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με τις εντολές (mandates) και την πληρότητα του περιεχομένου τους
- τη σύγκριση των συνθηκών που επικρατούσαν στην κάθε χώρα πριν την ανάπτυξη της ειρηνευτικής επιχείρησης και με το πέρας αυτής ή μέχρι το 2018 κατά περίπτωση, με τη χρήση του δείκτη μέτρησης της ευθραυστότητας (Fragile State Index).
- την αξιοποίηση της Ποιοτικής Συγκριτικής Ανάλυσης για την αναγνώριση των ευνοϊκών ή όχι συνδυασμών διαμάχης, χώρας και επιλογής ειρηνευτικών επιχειρήσεων και την εκτίμηση του μεγέθους της επίδρασης που είχε η επιλογή συγκεκριμένου τύπου ειρηνευτικής επιχείρησης στην ουσιαστική και οριστική επίλυση εξίσου συγκεκριμένων τύπων διαμαχών
- τη σύγκριση της ποιότητας της ειρήνης, όπως προκύπτει από τη συνδυαστική χρήση του FSI και των αποτελεσμάτων της QCA, με τις απόψεις των ελίτ των χωρών του δείγματος αναφορικά με την ποιότητα της παραγόμενης ειρήνης και την καταλληλότητα της ειρηνευτικής επιχείρησης

Όπως αποδεικνύεται και με την αντιπαραβολή των αποτελεσμάτων της QCA με τις απόψεις των ελίτ των χωρών του δείγματος, καταλήγουμε με ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι υφίστανται ορθές πρακτικές αλλά παράλληλα αναγνωρίζονται και σημαντικές παραλείψεις και θεσμικές αδυναμίες αναφορικά με τον τρόπο προσέγγισης των εμφύλιων διαμαχών από μέρους του ΟΗΕ. Ωστόσο θα ήταν άδικο να καταλογίσουμε μονομερώς την αποτυχία στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών αγνοώντας την προκλητική έλλειψη πολιτικής βούλησης, από μέρους των εμπλεκομένων στη διαμάχη, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την εδραίωση της αειφόρου ειρήνης. Είναι εκείνη η απουσία πολιτικής βούλησης, κυρίως στις πολύπλοκες διαμάχες όπου ο αριθμός των εμπλεκομένων μερών είναι μεγάλος, που εξουδετερώνει σχεδόν κάθε προσπάθεια του Οργανισμού. Επιπρόσθετα, ένα σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι ο καθοριστικός ρόλος της πολυπλοκότητας της διαμάχης, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που να καθιστά ανεπαρκείς τις προσπάθειες των ειρηνευτικών επιχειρήσεων, όσο πλήρης κι αν παρουσιάζεται η σύνθεσή τους.
Η ερευνητική σημασία και συνεισφορά της παρούσας διατριβής συνίσταται πρωτίστως στην προσπάθεια κάλυψης του βιβλιογραφικού κενού που αφορά στην αξιολόγηση των ειρηνευτικών επιχειρήσεων, αντικείμενο που ελάχιστα έχει απασχολήσει ερευνητές, ενώ προστιθέμενη αξία στην παρούσα διατριβή δίνει η εφαρμογή της Ποιοτικής Συγκριτικής Ανάλυσης για την ερμηνεία και υποστήριξη των ερευνητικών υποθέσεων. Επιπρόσθετα, η αναγνώριση τελικά ύπαρξης ευνοϊκών συνδυασμών διαμάχης - χώρας - ειρηνευτικής επιχείρησης (και αντίστοιχα των μη ευνοϊκών) ουσιαστικά παραθέτει την απαραίτητη επιστημονική τεκμηρίωση και υπό προϋποθέσεις ανοίγει το δρόμο για αποτελεσματικότερες ειρηνευτικές επιχειρήσεις μελλοντικά.

Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες

Εμφύλιοι πόλεμοι, διαμάχη, Ηνωμένα Έθνη, ειρηνευτικές επιχειρήσεις, ΟΗΕ, διεθνείς οργανισμοί, Αφρική, Ποιοτική Συγκριτική Ανάλυση, απόδοση, Δείκτης Ευθραυστότητας των Κρατών, εύθραυστα κράτη

Όχι

0

Ναι

964

606

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2946867