Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ιωάννης Παναγιωτόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Θεολογίας Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ
Δημήτριος Μόσχος Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Θεολογίας Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ
Γεώργιος Σταυρόπουλος-Γιουσπάσογλου Λέκτορας Τμήμα Θεολογίας Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ
Μαρίνα Κολοβοπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Θεολογίας Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ
Ευαγγελία Αμοιρίδου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Θεολογίας Θεολογική Σχολή ΑΠΘ
Ιωάννης Μπάκας Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Θεολογική Σχολή ΑΠΘ
Κωνσταντίνος Χρήστου Καθηγητής Τμήμα Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Θεολογική Σχολή ΑΠΘ
Περίληψη:
Η διατριβή είναι αφιερωμένη στην ανάδειξη των Αρμενοβυζαντινών εκκλησιαστικών επαφών και αναφορών από μέσα των πολιτικών εξελίξεων της περιόδου του Ι΄-ΙΑ΄ αι. Κατά τη περίοδο αυτή, καίτοι η Αρμενία χωρίστηκε σε βασίλεια – αρχικά των Βαγρατιδών (885-1045) με πρωτεύουσα το περίφημο Ανί, ύστερα το βασίλειο Βασπουρακάν των Αρτσρουνιδών (908-1021), στη συνέχεια δε, σε μικρότερα φεουδαρχικά κρατίδια, εντούτοις η χώρα έζησε μια περίοδο σχετικής ειρήνης, ευημερίας, οικονομικής και πολιτισμικής άνθισης.
Από το β΄ μισό του Ι΄ αι. η αυτοκρατορία προχώρησε σε πολιτική της οριστικής καταβολής και ενσωμάτωσης των αρμενικών κρατιδίων. Έτσι, τα έτη 968, 1001 και 1021 στο σύνολο της αυτοκρατορίας ενσωματώθηκαν αντίστοιχα το πριγκιπάτο του Ταρών, το Αρμενογεωργιανό βασίλειο του Τάικ και το βασίλειο Βασπουρακάν. Κατόπιν, το 1045, παρά την αντίδραση των Αρμενίων, ο βυζαντινός στρατός κατέλαβε το Ανί, και το κράτος των Βαγρατιδών έπαψε να υφίσταται.
Οι επαφές των ηγετών της Εκκλησίας της Αρμενίας με την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως αρχικά καλούνταν να υπηρετήσουν τις ανάγκες των Βαγρατιδών για την αναγνώριση και ενίσχυση της εξουσίας τους από την αυτοκρατορία. Από το β΄μισό του Ι΄αι., όμως η στάση της αρμενικής ιεραρχίας απέναντι στους Ορθοδόξους σκληρύνθηκε, έχοντας υπόψη την εξάπλωση των ορθοδόξων κοινοτήτων στην Αρμενία, παράλληλα με την επέκταση και στερέωση της εξουσίας του αυτοκράτορα στα αρμενικά εδάφη.
Ταυτόχρονα, εντός των κόλπων της ίδιας Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας διαμορφώθηκε μια φιλενωτική παράταξη, η οποία τελικά απέτυχε. Μέσα σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα των αμοιβαίων διωγμών και κατηγοριών εκατέρωθεν αναπτύχτηκε πλούσια Βυζαντινοαρμενική θεολογική γραμματεία έντονου πολεμικού χαρακτήρα. Η προσεκτική και αμερόληπτης εξέταση αυτής των μνημείων αυτής της γραμματείας καλείται να συμβάλει στον θεολογικό διάλογο που στις μέρες μας επισήμως και επιτυχώς διεξάγεται μεταξύ των ορθοδόξων και των προχαλκηδονίων χριστιανών.
Λέξεις-κλειδιά:
Αρμενία, Βυζαντινή Αυτοκρατορία, Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, Ορθοδοξία
