Μονάδα:
Κατεύθυνση Πατερικές και Ιστορικές Σπουδές - Χριστιανική ΑρχαιολογίαΒιβλιοθήκη Θεολογικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2021-07-30
Συγγραφέας:
Βαζάνας Νικόλαος
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Δημήτριος Ν. Μόσχος, Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Αρχιμ. Γρηγόριος Δ. Παπαθωμάς, Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Δέσποινα Σ. Μιχάλαγα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Η Συνοδική Κίνηση στη Δύση και η απήχησή της στο ύστερο Βυζάντιο
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Η Συνοδική Κίνηση στη Δύση και η απήχησή της στο ύστερο Βυζάντιο
Περίληψη:
Στόχος αυτής της μελέτης αποτελεί η διερεύνηση πιθανών επιρροών της Συνοδικής Κίνησης στην εκκλησιαστική πολιτική και σκέψη του ύστερου Βυζαντίου. Στα τέλη του Μεσαίωνα, κάτω από την πίεση ενός σοβαρού σχίσματος στη Δυτική εκκλησία, αναπτύχθηκε μία οργανωμένη εκκλησιολογική κίνηση, αποτελούμενη από καρδιναλίους, επισκόπους και λογίους, η οποία στράφηκε εναντίον της παραδοσιακής εκκλησιαστικής διοίκησης και της θεσμοθετημένης παπικής μοναρχίας. Η Συνοδική Κίνηση δεν υπήρξε κληρονόμος του αρχαίου εκκλησιαστικού πολιτεύματος αλλά τελικό προϊόν μιας τάσης ερμηνείας του Κανονικού Δικαίου της Δύσης που αμφισβητούσε την απολυτότητα της παπικής μοναρχίας και προέκρινε ένα κεντρικό συλλογικό σύστημα διοίκησης, ιεραρχικά δομημένο. Η σύνοδος, το διοικητικό όργανο το οποίο, σύμφωνα με τους θεωρητικούς των συνοδικών ιδεών, θα έπρεπε να είναι η ανώτατη πηγή εξουσίας της ορατής Εκκλησίας, να υπερβαίνει τον παπικό θεσμό σε δικαιοδοσία και κρίση. Οι ιδέες αυτές προέκυψαν κυρίως από τον υπομνηματισμό σημαντικών για το Κανονικό Δίκαιο της Δύσης έργων, όπως το Decretum του Γρατιανού και τα Decretales του πάπα Γρηγορίου Θ΄, φωνές αντίδρασης στους κόλπους της Ρωμαϊκής εκκλησίας, καθώς επίσης και πάγιες θεολογικές θέσεις της Δυτικής Εκκλησιολογίας.
Η Συνοδική Κίνηση, μολονότι ως ιστορικό φαινόμενο αποδείχτηκε θνησιγενές, επηρέασε σημαντικά όχι μόνον την εκκλησιαστική ιστορία αλλά ακόμη και την έγερση νέων, φιλελεύθερων και καινοτόμων ιδεών που σηματοδότησαν την αλλαγή της ιστορικής εποχής. Η πρώιμη Μοντέρνα Εποχή (Early Modern Ages) οφείλει πολλές από τις ανανεωτικές της πρωτοβουλίες στη σκέψη των θεωρητικών της Συνοδικής Κίνησης, η θεωρία των οποίων παρουσιάζεται διεξοδικά σε αυτή τη μελέτη.
Ο βυζαντινός κόσμος στην αυγή του 15ου αι. είναι αναστατωμένος αφενός λόγω του αγωνιώδους ζητήματος της επιβίωσής του (λόγω των συνεχούς προέλασης των Οθωμανών) και αφετέρου ως προς την κατεύθυνση των πνευματικών του αναζητήσεων. Το κύμα των Βυζαντινών λατινοφρόνων που άνθησε στην εποχή των ησυχαστικών ερίδων και οι οποίοι αποτέλεσαν τη συνδετήρια οδό μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η αποστολή διαπρεπών Βυζαντινών λογίων στη Δύση, τα ταξίδια των τελευταίων Παλαιολόγων προς αναζήτηση ουσιαστικής βοήθειας εναντίον των Τούρκων καθώς και οι ύστατες προσπάθειες για την επούλωση του τραύματος που είχε επιφέρει το Μέγα Σχίσμα στάθηκαν αφορμές ώστε να υπάρξουν έντονες ζυμώσεις μεταξύ των δύο κόσμων. Και μολονότι Ανατολή και Δύση είχαν σφυρηλατήσει τη θεολογική τους agenda με πολύ διαφορετικά επιχειρήματα, είναι απορίας άξιο πώς το βυζαντινό διπλωματικό δαιμόνιο δεν κατάφερε να αντιληφθεί τις σχεδόν επαναστατικές διακηρύξεις της Συνοδικής Κίνησης και να τις χρησιμοποιήσει αναλόγως. Στο πλαίσιο της εργασίας αυτής γίνεται προσπάθεια να αναζητηθούν οι λόγοι για τους οποίους η πνευματική απήχηση της Συνοδικής Κίνησης, σε μία τόσο κρίσιμη περίοδο για το Βυζάντιο, παρέμεινε πολύ μικρή.
Απώτερος στόχος της μελέτης είναι να αναδειχθούν όχι τόσο σημεία σύγκλισης της ορθόδοξης Εκκλησιολογίας με το θεωρητικό μανιφέστο της Συνοδικής Κίνησης – τα οποία, ούτως ή άλλως, παραμένουν ελάχιστα – όσο οι αιτίες που οδήγησαν Αυτοκράτορα και Βυζαντινούς θεολόγους να μην στηριχθούν στο τότε ισχυρό συνοδικό ρεύμα της Δύσης και εν τέλει, να καταφύγουν στον παπικό θεσμό, ο οποίος ήταν διαχρονικά βασικό εμπόδιο στις συζητήσεις για ένωση. Επιθυμία θα ήταν το πόνημα αυτό να προσθέσει έναν ακόμη λίθο στο δαιδαλώδες οικοδόμημα της αλληλοκατανόησης της διαφορετικότητας της θεολογικής αφετηρίας από την οποία ξεκινάει η διαλεκτική συμφιλίωσης μεταξύ των εκκλησιολογικών θεωρήσεων Ανατολής και Δύσης, πεποίθηση που καλλιεργεί το έδαφος για παραγωγικές μελλοντικές συζητήσεις και εξελίξεις.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Θρησκεία
Λέξεις-κλειδιά:
Συνοδική Κίνηση, συνοδισμός, παπική μοναρχία, οικουμενική σύνοδος, Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος, Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος, Σύνοδος Βασιλείας (1431-1449)
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
199
